सातारा जिल्ह्यातील २८ लोकप्रिय पर्यटन स्थळे | 28 popular tourist destinations in Satara district

सातारा जिल्ह्यातील पर्यटन स्थळे माहिती । Tourist destinations information in Satara district  

सातारा हे शहर पश्चिम महाराष्ट्रात येते, हे एक ऐतिहासिक वारसा लाभलेले आणि सर्वात जास्त सैनिक असलेले जिल्ह्याचे ठिकाण आहे. त्याची दुसरी ओळख म्हणजे 'पेन्शनर्स सिटी' अशी आहे. सातारा जिल्हा, कृष्णा नदीच्या  आणि तिची उपनदी, वेना नदी जवळ आहे. या शहराची स्थापना १६ व्या शतकात शाहू - पहिले यांनी केली होती आणि मराठा साम्राज्याच्या छत्रपतींचे स्थान होते. सातारा हे शहर मराठा साम्राज्याची राजधानी होती. सातारा हे नाव शहराला वेढलेल्या सात पर्वतांमुळे (सात-तारा)  दिले गेले. सातारा जिल्ह्यात उन्हाळा आणि हिवाळा तीव्र स्वरूपाचे असतात. 

प्रसिद्ध किल्ला अजिंक्यताऱ्याच्या पायथ्याशी वसलेले आहे आणि उंच ठिकाणाहून जर आपण शहराचे निरीक्षण केले तर त्याचा आकार चहाच्या बशीसारखा दिसतो कारण संपूर्ण शहराच्या सभोवताली डोंगररांगा आहेत. शहराच्या मध्यभागी सातार्‍यात दोन राजवाडे आहेत, जुना राजवाडा आणि नवा राजवाडा हे दोन्ही राजवाडे एकमेकांना लागूनच आहेत. जुना राजवाडा सुमारे ३०० वर्षांपूर्वी बांधला गेला होता तर नवीन राजवाडा सुमारे २०० वर्षांपूर्वी बांधला गेला.

सातार्‍यात पोवई नाक्यावर तोफेजवळ उभे असलेल्या छ. शिवाजी महाराजांचा एकमेव पुतळा पहायला मिळतो,  सहसा छ. शिवाजी महाराजांचे पुतळे घोड्यावर स्वार असलेले दिसतात. परंतु साताऱ्यातील हा एकमेव पुतळा असा आहे जो तुम्हाला इतरत्र पहायला मिळणार नाही.   

शहरच्या जवळच  कास पठार / फुलांचे पठार आहे, जे आता एक जागतिक वारसा म्हणून नोंद केले आहे. सातारच्या पश्चिमेस २० किमी अंतरावर ठोसेघर धबधबा आहे. ठोसेघर हे पश्चिम घाटातील एक उत्तम पर्यटन स्थळ (Great tourist destination) आहे. धबधब्यांना पाहण्यासाठी विशेषतः जुलै ते ऑक्टोबर दरम्यान लोक महाराष्ट्रातून येत असतात. भारतातील सर्वात उंचीवरून कोसळणारा वजराई धबधबा सातार पासून अंदाजे २२ कि.मी. अंतरावर आहे. आणि सज्जनगड, सातार पासून सुमारे १५ किमी वर आहे.

सातारा हे कंदी पेढ्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. चांगल्या प्रतीच्या दुधापासून कंदी पेढा तयार केला जातो. कंदी पेढ्यात नैसर्गिक समृद्धी आणि गोडपणा अनुभवायला मिळतो. कंदी पेढ्याची स्वतःची खास चव आहे, बाजारात उपलब्ध असलेल्या इतर पेड्यांप्रमाणे कंदी पेढ्यात साखरेचे प्रमाण आढळत नाही ते फिके असतात. जर तुम्हाला उत्तम प्रतीचे सातारी कंदी पेढे हवे असतील तर मोती चौकातील अशोक मोदींचे कंदी पेढे घ्या. 

सातारा जिल्ह्यातील २८ लोकप्रिय पर्यटन स्थळे (28 popular tourist destinations in Satara district) पुढीलप्रमाणे सादर करीत आहोत.  

१. अजिंक्यतारा किल्ला Ajinkyatara fort

अजिंक्यतारा (म्हणजे "अभेद्य तारा") हा भारताच्या महाराष्ट्रातील सहाय्यद्री पर्वतातल्या सातारा शहराभोवतीच्या सात पर्वतांपैकी एक आहे. हा सोळाव्या शतकाचा किल्ला असून औरंगजेबाच्या कारकिर्दीत "अजिमतारा" म्हणून ओळखला जात असे आणि औरंगजेबाचा मुलगा अजीम याच्या नावावरून या किल्ल्याला नाव दिले होते. 

"महाराणी ताराबाई हस्तगत आणि रेना अजिंक्यतारामे" १९०९ मध्ये प्रथम प्रकाशित झालेल्या याच नावावर पहिली कादंबरी लिहिली. आता त्यात सातारा शहरासाठी दूरदर्शनचा बुरुजदेखील आहे. मराठा साम्राज्याच्या इतिहासातील अनेक महत्त्वाचे क्षण या किल्ल्यावर घडलेले आहेत. महत्त्वाचे उदाहरण द्यायचे झाल्यास छ. शिवाजी महाराजांवर याच किल्ल्यावर विष प्रयोग केला होता.  

सातारा किल्ल्याची  किंवा अजिंक्यतारा किल्ल्याची उंची ३०० फूट इतकी आहे. हा किल्ला ट्रेकर्ससाठी सर्वात सोपा किल्ला आहे. 

शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर औरंगजेबाने सातारा किल्ला जिंकला, जो नंतर परशुराम प्रतिनिधीने १७०६ मध्ये जिंकला आणि १७०८ मध्ये या किल्ल्याला शाहू महाराजांच्या स्वाधीन केला. 

शाहू महाराजांनी महाराणी ताराबाईला याच किल्ल्यावर कैद केले होते. 

किल्ल्यावर पाहण्यासारखे म्हणजे हनुमान मंदिर आणि महादेव मंदिर तसेच मंगळाई देवीचे मंदिर आहे. तसेच किल्ल्यावर एक गोड्या पाण्याचे तळे आहे. किल्ल्याच्या दरवाज्यापर्यंत वाहनाने जाता येते. स्थानिक लोक येथे सकाळी संध्याकाळी फिरण्यासाठी जातात. किल्ल्यावरून सातारा शहराचे विहंग दृश्य पाहायला मिळते. किल्ल्यावरून निसर्गाचे सौन्दर्य पाहण्याची मजा काही वेगळीच आहे. 

एका दिवसाच्या सहलीसाठी अजिंक्यतारा किल्ला सातारा जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (Popular tourist destination in Satara district) आहे.  

२. सज्जनगड किल्ला Sajjangad Fort 

सज्जनगड हा किल्ला सातारा शहरापासून १५ किमी अंतरावर आहे. हे १८ व्या शतकातील समर्थ रामदास स्वामींचे  शेवटचे विश्रांतीस्थान (जन्म १६०८) आहे. समर्थ रामदास यांची शिकवण व कृत्ये दासबोध ग्रंथात दिलेली आहेत, आजही महाराष्ट्रातील अनेक लोकं त्याचे वाचन करतात आणि कृतीत आणत आहेत, त्यामुळे सज्जनगड हे सातारा जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (Popular tourist destination in Satara district) आहे.     

हा किल्ला बहमनी राज्यकर्त्यांनी १३४७-१५२७ दरम्यान बांधला होता. नंतर याला १५२७-१५८६ दरम्यान आदिलशाहीच्या राज्याचा वारसा मिळाला. २ एप्रिल, १६६३ रोजी छ. शिवाजी महाराजांनी आदिलशाही कडून जिंकून ताब्यात घेतला होता. पूर्वी परळी किल्ला म्हणून ओळखला जाणाऱ्या किल्ल्याचे नाव सज्जनगड असे ठेवले गेले. फतेह उल्ला खानच्या सैन्याने २१ एप्रिल, १७०० रोजी किल्ल्याला वेढा घातला आणि अखेर, ६ जून, १७०० रोजी त्याने ताब्यात घेतला. मुघल साम्राज्याचा भाग बनल्यानंतर त्याचे नाव बदलून "नवरसतारा " ठेवले गेले. हा किल्ला पुन्हा एकदा मराठ्यांनी मुघलांकडून जिंकला आणि १८१८ पर्यंत मराठा साम्राज्याचा शेवट होईपर्यंत मराठ्यांच्याच ताब्यात होता.

या किल्ल्याची आणि श्री समर्थ रामदास स्वामींच्या समाधी (शेवटचे विश्रांतीस्थान) ची सर्व देखभाल व सुशोभीकरणाचे काम श्री समर्थ रामदास स्वामींच्या काळापासून स्थापित असलेली ट्रस्ट ‘श्री रामदास स्वामी संस्थान’ करीत आहे. किल्ल्याच्या प्रभारी विश्वस्तांच्या दैनंदिन कामात सकाळची प्रार्थना, अभिषेक व पूजा, महा नैवेद्य, भजन आणि समर्थ रामदास स्वामी लिखित दासबोधचे वाचन यांचा समाविष्ट केलेला आहे. दररोज पहाटे ५.०० ते ९.०० पर्यंत हा किल्ला भाविकांसाठी खुला आहे. दुपारी आणि रात्री भाविकांना व स्वयंसेवकांना श्री रामदास स्वामी संस्थानतर्फे मोफत भोजन (प्रसाद) देण्यात येतो. गडावर रात्री मुक्काम करावा लागला तर ट्रस्ट मोफत निवास व्यवस्था देते. दरवर्षी शिवजयंतीच्या वेळी हजारो शिवभक्त शिवज्योत घेऊन जाण्यासाठी येतात.

गडावरून पाहण्यासारखे निसर्ग सौन्दर्य मोठ्या प्रमाणात आहे. तसेच गडावर अनेक मंदिरे आहेत. दोन तलाव आहेत  त्यातील एका तलावातील पाणी पिण्यासाठी वापरतात. गडावर दोन संस्थान आहेत जी भाविकांना अन्नदानाचे काम करतात. गडाच्या सर्व बाजूंनी आपल्याला नैसर्गिक देखावे पाहता येतात. गडावर जाण्यासाठी वहनतळापर्यंत वाहनाने प्रवास करता येतो, तेथून पुढे पायऱ्या चढून जावे लागते. 

सज्जनगडला जाण्यासाठी साताऱ्यातून एसटी बसेस सेवा चालू आहे.  

3. कास पठार / व्हॅली ऑफ फ्लॉवर्स  Kaas Plateau / Valley of Flowers 

कास पठार हे महाराष्ट्रातील सातारा शहराच्या पश्चिमेला २५ कि.मी. अंतरावर आहे. हे पश्चिम घाटातील सह्याद्री सब क्लस्टर अंतर्गत येते आणि २०१२ मध्ये युनेस्कोच्या जागतिक वारसास्थळाचा एक भाग झाले.

कास पठार दरवर्षी ऑगस्ट ते सप्टेंबर दरम्यान विविध प्रकारच्या वन्यफुलांनी बहरले जाते तसेच येथे रंगीबेरंगी फुलपाखरे दिसून येतात त्यामुळे हे ठिकाण सातारा जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळांतील मुख्य आकर्षण (The main attraction of popular tourist destinations in Satara district) आहे. हे पठार १२०० मीटर उंच आणि क्षेत्रफळ १० चौरस किलोमीटर इतके आहे. कास पठारावर जवळ जवळ ८५० हून अधिक प्रजातीच्या फुलांच्या प्रकारांची ओळख पटलेली आहे. यात ऑर्किड्स, कर्वी सारखी झाडे आणि ड्रोसेरा इंडिकासारख्या मांसाहारी वनस्पतींचा समावेश आहे. कास पठार सातारा भागातील ज्वालामुखीचा पठार आहे आणि तो पश्चिम घाटात येतो. कासची फुले म्हणजेच सर्व फुलांची रोपे आणि त्यांच्याशी संबंधित झाडे सहसा केवळ त्या विशिष्ट ठिकाणी मर्यादित असतात. हे पठार बेसाल्टचे बनलेले आहे. बेसाल्ट जवळजवळ पूर्णपणे मातीच्या पातळ थराने संपूर्ण झाकलेला असतो आणि जास्तीत जास्त एक इंचाचा थर असतो.

कास पठार विशेषत: ऑगस्ट ते ऑक्टोबरच्या सुरुवातीच्या काळात पावसाळ्यात मोठे मैदान आणि गवताळ प्रदेश 'फ्लॉवर व्हॅली' मध्ये बदलताना आढळतात. यावेळी ऑर्किड्स ३-४ आठवड्यांपर्यंत फुलतात. पर्यटकांमुळे  होणार्‍या संभाव्य नुकसानीवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी पठारावर येणाऱ्यांची संख्या दिवसातून, ३००० एवढी मर्यादित केलेली आहे. माझ्या मते, कास पठार हे सातारा जिल्ह्यातील सर्वाधिक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (The most popular tourist destination in Satara district) आहे.

४. प्रतापगड किल्ला Pratapgad Fort 

प्रतापगड हा पश्चिम महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील एक मोठा किल्ला आहे. प्रतापगडची लढाई म्हणून ओळखला जाणारा हा किल्ला आता सातारा जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (Popular tourist destination in Satara district) आहे.

प्रतापगड किल्ला महाबळेश्वरच्या पश्चिमेस २५ कि.मी. अंतरावर आहे. प्रतापगड किल्ल्याची उंची समुद्रसपाटीपासून सुमारे ३५०० उंच असून पार व किनेश्वर या गावातल्या रस्त्याकडे दुर्लक्ष करणाऱ्या वादळावर तो बांधला गेला आहे.

सातारा जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (Popular tourist destination in Satara district) असलेल्या महाबळेश्वरच्या हिल स्टेशनवरून प्रतापगडला सहसा भेट दिली जाते. स्टेट ट्रान्सपोर्ट बस सेवेमध्ये प्रतापगडसह महाबळेश्वरच्या आसपासच्या भागात अनेक दशकांपासून दैनंदिन पर्यटन सेवा चालविली जात होती. अनेक शाळा गडाच्या अभ्यास सहलीची योजना देखील आखत आहेत. प्रतापगड अनेक हायकिंग ट्रेल्सवर देखील आहे. 

५. कल्याणगड किल्ला Kalyangad Fort   

कल्याणगड किल्ला हा सातारा येथील महादेव पर्वतरांगांमध्ये नांदगिरी टेकडीच्या किनाऱ्यावर वसलेला एक गड आहे. सिल्हारा राजा भोज दुसरा यांनी तो बांधला. त्यानंतर ते १६ व्या शतकात शिवाजी महाराजांकडे शरण गेले आणि त्यानंतर बाजीरावांनी तो ताब्यात घेतला. मराठा साम्राज्याच्या शेवटच्या युद्धाच्या १८ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात जनरल प्रित्झ्करच्या ताब्यात गेला. १८६२ मध्ये, कोणत्याही पुरवठा किंवा पाण्याशिवाय निर्जन इतक्या गंभीर स्थितीत त्याचे वैशिष्ट्य होते. हा किल्ला ३५०० फूट उंचीवर आहे. किल्ल्यावर हनुमानाचे मंदिर असून या किल्ल्यात एकमेव मंदिरच अबाधित आहे.

किल्ल्याची रचना मोहक असल्याचे म्हटले जाते. किल्ल्याच्या उत्तरेस आणि पूर्वेस असे दोन दरवाजे आहेत. प्रवेशद्वाराजवळील तलाव सुमारे ३० मीटर खोल आहे आणि कोरलेल्या खांबांनी त्याला आधार दिलेला आहे. या लेण्यांच्या कोपऱ्यात भगवान दत्त आणि भगवान पार्श्वनाथ यांच्या दोन मूर्ती असल्याचे सांगितले जाते. गणपतीची काही उद्ध्वस्त मंदिरे आणि कल्याण स्वामींचे स्मारक आहे. हा किल्ला ट्रेकिंग, रॉक क्लाइंबिंग आणि हायकिंगसाठी ओळखला जातो. साताऱ्यापासून सुमारे २३ किमी अंतरावर आहे. या भव्य किल्ल्याला भेट देण्याचा उत्तम काळ म्हणजे नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी दरम्यानचा आहे.

६. जरंडेश्वर हनुमान मंदिर Jarandeshwar Hanuman Temple   

जरंडेश्वर डोंगरावरील हनुमानाचे मंदिर हे मनमोहक असून या मंदिराचे खास वैशिष्ट्य म्हणजे येथे मिशा असलेल्या  हनुमानाची मूर्ती पाहायला मिळते! मी जरंडेश्वर बद्दल ऑनलाइन संशोधन करताना मला माहिती मिळाली की, जेंव्हा लंका युद्धात लक्ष्मण बेशुद्ध पडला होता आणि त्याचा प्राण वाचविण्यासाठी वैद्यऋषींनीं हिमालयातून संजीवनी बुटी (वृक्ष) आणण्यास सांगितले होते. संजीवनी आणण्यासाठी गेलेल्या हनुमानाला संजीवनी बुटीचे झाड माहीत नसल्यामुळे आखा हिमालय पर्वत उचलून नेला होता. जेंव्हा हनुमान लंकेला पर्वत घेऊन जाते होते तेव्हा त्या पर्वताचा एक छोटासा तुकडा जमिनीवर पडला, त्या टेकडीला(डोंगराला) जरंडेश्वर असे म्हणतात!!

जरंडेश्वरवर चढून जाण्यासाठी जवळजवळ १००० पायऱ्या आहेत. एवढ्या पायऱ्या चढणे काम तसे आपल्यासाठी वेदनादायक आहे, परंतु मंदिरात जाण्यासाठी एवढे कष्ट तर घ्यावेच लागणार.

आमच्यासाठी, १००० पायऱ्या चढणे वेदनादायक आहेत, परंतु ७५ आणि ८५ वर्षांच्या येथील स्थानिक लोकांसाठी हनुमान दर्शनाला जाणे ही साप्ताहिक घटना आहे !! आणि ते लोकं इतक्या जातात !!! सलाम त्यांच्या उत्साहाला!!!

मंदिराच्या मागोमाग जात असताना तुम्हाला वेगवेगळ्या आकाराचे गोल दगड दिसतील, अशी परंपरा आहे की वधूने हनुमानाला बोलावण्यासाठी इथे यावे, मग त्याने एक गोलाकार दगड उचलला पाहिजे आणि त्याच्या खांद्यावरून पाठीमागे फेकून दिला पाहिजे. अनेक उत्साही लोक तसे करण्याचा प्रयत्न करतात. 

मागच्या बाजूला आणखी एक छोटेसे मंदिर आहे, येथूनच जरंडेश्वर डोंगरावर चढण्यासाठी आणखी एक पायवाट आहे. 

७. बारामोटेची विहीर Baramotechi Vihir 

बारामोटेची विहीर हे सातारा पासून १६ किमी अंतरावर लिंब गावाच्या जवळ शेरी या ठिकाणी आहे, हि विहीर एक शिवकालीन पायऱ्यांची विहीर आहे. विहिरीतील पाण्याचा उपसा करण्यासाठी बारा मोटा लावुन उपसले जात असत आणि विहिरीचे पाणी बाराही महीने असायचे म्हणुन या विहिरीला "बारामोटेची वीहीर" असे म्हणतात. महाराष्ट्राच्या समृद्ध इतिहासाचा एक शानदार भागच आहे, आश्चर्यकारक बारामोटेची विहीर ही वास्तुकलेचा एक चमत्कार आहे आणि जेव्हा आपण सातारा येथे असता तेव्हा  या ठिकाणाला भेट दिली पाहिजे.

बारामोटेच्या विहिरीचे बांधकाम १७१९ ते १७२४ च्या दरम्यान श्रीमंत विरुबाई भोसले यांनी केले. जवळपास असलेल्या ३०० आंब्याच्या झाडांना आणि शेजारील गावाला पाणीपुरवठा करण्यासाठी बांधली गेली. ही प्राचीन विहीर अष्टकोनी आकाराची असून उत्खननातील शिवलिंगाच्या आकारासारखी दिसते. विहिरीची खोली ११० फूट खोल असून ५० फूट रुंद आहे. दूरवरून स्त्रोत ओळखणे फार अवघड आहे कारण पृष्ठभागावर तेथे फारसे बांधकाम झालेले नाही. परंतु जेव्हा आपण मुख्य जिन्याने खाली जाल तेव्हा तेथे मोठी कमान दिसते आणि पुढे जलस्त्रोत्र दिसतो.

संपूर्ण विहिरीचे बांधकाम काळ्या दगडाने केलेले आहे. मुख्य जिन्याशिवाय काही पायर्‍या विहिरीच्या मध्यभागी जात आहेत. विहिरीच्या सभोवताल कमानी, चोरवाटा, महाल, दरबार आणि राजसिंहासन बघायला मिळते. इमारतीचे  स्तंभ आणि भिंती देव, देवी, मानव, प्राणी, पक्षी आणि फुलांच्या कोरीव कामांनी सजलेल्या आहेत.

अष्टकोनी आणि एकूण पंधरा खंदकांची तरतूद ज्यामध्ये फक्त बारा खंदक वापरण्यात आले. इतर सर्व खंदके क्वचितच वापरली जात होती. पावसाळ्यात पावसाचे पाणी कमी करण्यासाठी खंदकांचा वापर केला जातो. मुख्य हॉलच्या बाजूला असलेला 'चोर-दरवाजा' नावाचा एक छोटासा गुप्त दरवाजा जलस्त्रोत्राच्या बाहेरील बाजूच्या खालच्या स्तरापर्यंत उघडतो. हा दरवाजा शत्रूच्या हल्ल्याच्या वेळी सुटण्यासाठी तयार केला गेला आहे.

बारामोटेच्या विहिरीकडे जाणारा मार्ग थोडा गोंधळात टाकणारा आहे, म्हणून स्थानिक लोकांना विचारात गेल्यास प्रवास सुलभ होईल. गावातील काही रस्ते खूप अरुंद आहेत, म्हणून मोठी गाडी चालवताना सावधगिरी बाळगा.

८. ठोसेघर धबधबा Thoseghar Falls  

पश्चिमेस कोकण प्रदेशाच्या काठावर सातारा शहरापासून २० कि.मी. अंतरावर असलेल्या ठोसेघर या छोट्याशा गावाजवळ ठोसेघर धबधबा हे एक निसर्गरम्य ठिकाण (Thoseghar Falls is a scenic spot) आहे. धबधबा , १५ ते २० मीटर आणि अंदाजे २०० मीटर उंचीपैकी एक मालिका आहे. संपूर्ण महाराष्ट्रातून लोक विशेषत: पावसाळ्याच्या किंवा पावसाळ्यात, जुलै ते नोव्हेंबर या भागात भेट देण्यासाठी येतात. त्या मोसमात मुसळधार पाऊस पडतो आणि यामुळे धबधब्यात जास्त पाणी असते आणि ते अधिक नेत्रदीपक असतात. डोंगराळ भागात स्वच्छ तलाव आणि घनदाट जंगलांसह या क्षेत्रात शांतता आहे. 

हे एक सहलीचे ठिकाण (This is a place to visit) असून या ठिकाणी नवीन बांधलेले प्लॅटफॉर्म आहेत, ज्यामुळे धबधब्याचे चांगले दृश्य दिसून येते. या प्लॅटफॉर्म वरून खाली खोऱ्यात प्रवेश करता येउ शकतो, परंतु मुसळधार पाऊस पडत असताना असे करणे सुरक्षित नाही. धबधबा परिसरात आपण बरेच पक्षी पाहू शकतो. लोक ठोसेघर धबधब्याला भेट देण्यासाठी सर्व भागातून येतात खासकरुन पावसाळ्यात. त्या हंगामात मुसळधार पाऊस पडतो आणि यामुळे धबधब्यात जास्त पाणी असते आणि ते अधिक नेत्रदीपक असतात.

ठोसेघर धबधब्याकडे सार्वजनिक वाहतुकीचा वापर करून किंवा खाजगी वाहनाने पोहोचता येते. स्वारगेट (पुणे ते सातारा) पासून नियमित बस आणि सातारा येथून बसेस किंवा रिक्षा आहेत. चाळकेवाडी येथे जाऊन धबधब्याचे संपूर्ण दृश्य जाणून घेता येते. तेथे नव्याने नेमलेल्या पार्किंगमध्ये आपली वाहने पार्क करुन ०.५ कि.मी.पर्यंत पेव्हर्स बसवलेल्या पथमार्गावरून धबधब्याकडे  जाता येते.

९. यवतेश्वर मंदिर Yavateshwar Temple 

हे मंदिर पुणे, महाबळेश्वर आणि पाचगणी इत्यादी जवळपासच्या ठिकाणी येणारे पर्यटक आणि भाविकांमध्ये खूप लोकप्रिय आहे. मंदिर महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील यवतेश्वरमध्ये आहे. ते सातारा शहरापासून ५ कि.मी. अंतरावर आहे.

सह्याद्री पश्चिम घाटामध्ये असलेल्या मंदिराच्या परिसरातील वातावरण स्वच्छ, थंडगार हवा, हिरवा परिसर आणि घनदाट जंगले आहेत. यवतेश्वर मंदिराजवळील यवतेश्वर टेकडीवरही तुम्ही जाऊ शकता. हे मंदिर पूर्णपणे भगवान शिव यांना समर्पित आहे.

१०. बामणोली Bamnoli

साताऱ्यापासून ३६ किलोमीटर अंतरावर बामणोली हे एक छोटेसे शांत आणि नैसर्गिक सौन्दर्य लाभलेले गाव आहे. या गावाच्या सभोवताल शिवसागर तलाव आहे, शहरातील धावपळीच्या जीवनाच्या त्रासापासून थोडीसी विश्रांती घेणाऱ्यांसाठी एक उत्तम सुटकेचा मार्ग आहे. बामणोलीचे मुख्य आकर्षण शिवसागर तलाव (The main attraction of Bamnoli is Shivsagar Lake) आहे जेथे आपण नौकाविहार उपक्रमांचा आनंद घेऊ शकता किंवा शांत सहलीचा आनंद घेत बसू शकता.   

जनावरांच्या चाऱ्याचे कुरण आणि भात शेती मोठ्या प्रमाणात केली जाते इतर दुसरे काही केले जात नाही. येथील  संपूर्ण वातावरण शांत आणि शांत दिसते. म्हणून जर आपण आपल्या मित्रांसह किंवा एकट्यासह दर्जेदार वेळ घालवण्याच्या स्थितीत असाल तर आपल्यासाठी हा एक चांगला निर्णय आहे. परंतु लक्षात ठेवा, या गावात राहण्याचे कोणतेही पर्याय नाहीत. शक्य असल्यास, आपण येथेच राहण्याची योजना आखत असल्यास, स्थानिक मित्र  करण्याचा आणि विनंती करण्याचा सर्वात चांगला मार्ग आहे. जवळपासच्या आकर्षणांमध्ये तपोला (मिनी काश्मीर म्हणूनही ओळखला जातो), वासोटा किल्ला किंवा नागेश्वर शिव मंदिर आहे.

११. धोम धरण Dhom Dam

पंचगणीपासून २१ कि.मी., पुण्यापासून ९७ कि.मी. आणि साताऱ्यापासून ४५ कि.मी.अंतरावर धोम धरण आहे. हे महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यात वाईजवळ स्थित पृथ्वी भराव आणि गुरुत्व धरण आहे. पाचगणी टूर पॅकेजचा एक भाग म्हणून भेट देण्याकरिता हे एक जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (Popular tourist destination in Satara district), सातारा आणि पुण्याजवळचे एका  दिवसाच्या सहलीला जाण्यासाठी सुप्रसिद्ध ठिकाण आहे.

कृष्णा नदीवर बांधलेल्या या धरणाचे बांधकाम १९७६ मध्ये सुरू झाले होते आणि १९८२ मध्ये ते पूर्ण झाले. त्यावेळी भारतातील बांधकाम अभियांत्रिकी सर्वात मोठ्या प्रकल्पांपैकी हा एक प्रकल्प होता आणि महाराष्ट्रातील कृष्णा नदीवर बांधले जाणारे पहिले धरण आहे. धोम धरणाच्या बांधकामाचा मुख्य हेतू म्हणजे त्या भागातील उद्योगांना, शेतीविषयक कामांसाठी आणि पाचगणी, महाबळेश्वर आणि वाई भागातील लोकांना पिण्याचे पाणीपुरवठा करणे हा होता. सातारा येथील कोरेगाव, जावली आणि खंडाळा या तालुक्यांना देखील याच धरणातून पाणी पुरवठा केला जातो. हे एक जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (Popular tourist destination in Satara district) आहे.

धोम धरणाची पायापासूनची उंची ५० फूट आणि लांबी २४७८ मीटर इतकी आहे. धरणाची पाणी साठविण्याची क्षमता १४ टीएमसी इतकी आहे तर धरणाचे तळघर विद्युत घर ४ मेगा व्हॅट वीज तयार करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. धरणातील पाण्याचा फुगवटा मागे २० किमी इतका लांब पसरलेला आहे. सुंदर नैसर्गिक परिसर आणि बोटिंगच्या कामांमुळे धोम धरण पर्यटकांना मोठ्या संख्येने आकर्षित करते. पाण्याच्या उपक्रमाचा आनंद घेण्यासाठी पर्यटक धरणाच्या जवळ असलेल्या सह्याद्री बोट क्लबकडून वॉटर स्कूटर, स्पीड बोट्स, केळीच्या बोटी आणि मोटर बोट भाड्याने घेऊ शकतात. बोट क्लब पर्यटकांसाठी घोडेस्वारी आणि कॅम्पिंगची सुविधादेखील पुरवतो.

धोम गाव पूर्वी विराट नगर म्हणून ओळखले जात असे. हे ठिकाण आपल्या निसर्गरम्य सौंदर्यासाठी आणि नदीकाठच्या मंदिरांसाठी प्रसिद्ध आहे. कृष्णा घाटावरील नरसिंहाचे मंदिर खूपच भेट दिले जाणारे ठिकाण असून चित्रपटाच्या शूटिंगसाठी बॉलिवूडच्या पसंतीस आहे.

बोट क्लबची वेळः सकाळी ७ ते सायंकाळी ७ वाजेपर्यंत.

१२. नटराज मंदिर Nataraj Mandir

नटराज मंदिर, आपल्या प्रियजनांसोबत चांगला वेळ घालविण्यासाठी सातारा येथील हे एकदम शांत व योग्य स्थान आहे. जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (Popular tourist destination in Satara district) असून या आकर्षणाचा मनमुराद आनंद घ्या. जास्तीत जास्त उत्साही आणि जितके शक्य तितके मनोरंजन करून पदरी घ्या, नटराज मंदिरात तुम्हाला जी मजा येईल त्याचा पुरेपूर आनंद घ्या.  लोकप्रिय स्वारस्याच्या सर्व मुद्द्यांचा आनंद घ्या आणि अनेक संस्मरणीय क्षण आठवा. या क्षणी, सातारा केवळ आसपासच पाहण्याची जागा नाही तर आपल्या विश्रांतीच्या वेळेस हरविण्यास देखील अनुमती देते. तर, सर्व आकर्षणात नटराज मंदिर पर्यटन स्थळ (Tourist destination) पहा आणि आठवड्याच्या शेवटी या ठिकाणी मन प्रफुल्लित करण्यासाठी  भेट द्या.

जागतिक दर्जाचे असामान्य स्थापत्य, नवीन स्थापत्य शैली अशा विचाराने विखुरलेल्या स्थापत्य रचना या ठिकाणाला  सातारा येथील लोकप्रिय पर्यटनस्थळ बनवतात. आपला कॅमेरा घेऊन जाण्यासाठी आणि विशेष क्षण टिपण्यास  करण्यास विसरू नका. नटराज मंदिर, हे सातारा येथील आठवड्यातील व्यस्त दिवसानंतर आराम करण्याचा आणि विश्रांतीचा एक निश्चित मार्ग आहे. येथे असलेले आश्चर्यकारक देखावे, सुंदर रचना, मंदिर परिसरातील रंगीबेरंगी भूप्रदेश, संगीतमय वातावरण, आणि खरेदी करण्यासाठी जवळपास स्टोअर्स आहेत- हे सर्व काही एकाच ठिकाणी पाहायला मिळते. नटराज मंदिरात मुले व कुटूंबासह अविस्मरणीय वेळ घालवण्याचा सातारा येथील हा एक उत्तम मार्ग आहे. तर, सातारा येथील नटराज मंदिरातून बाहेर पडताना समाधानी आणि आनंदि होऊन बाहेर पडा.

१३. कोयना धरण Koyna Dam

कोयना धरण, सातारा जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळांपैकी एक (One of the popular tourist destinations in Satara district) आहे, आपल्या पर्यटकांना एक आनंददायक नैसर्गिक सौन्दर्याचा अनुभव देते. हे मुंबई, पुणे, आणि कोल्हापूरजवळील महाराष्ट्रातील सर्वात प्रसिद्ध आणि सर्वात मोठे धरण (The most famous and largest dam in Maharashtra) आहे. धरणाचा देशास संपूर्णपणे पाठिंबा आहे.

कोयना धरण कृष्णा नदीच्या मुख्य नद्यांपैकी कोयना नदीच्या दुसर्‍या बाजूला आहे. हे धरण स्वातंत्र्यानंतर बांधले गेले. कोयना धरणाच्या पाण्याच्या फुगवट्यामुळे तापोळा येथील प्रसिद्ध शिवसागर तलाव तयार झालेला आहे, हे धरण ५०  किमी रुंद आहे. धरणाची साठवण क्षमता ९८.७८ टीएमसी इतकी आहे आणि १९२० मेगावॅटचा  जलविद्युत प्रकल्प आहे. धरण आपल्या कुटुंबासमवेत रात्री घालविण्यासाठी एक उत्तम ठिकाण आहे.

१४. नेहरू गार्डन, कोयना नगर Nehru Garden, Koyna Nagar

नेहरू गार्डन कोयना नगर हे सातारा जिल्ह्यातील पर्यटन स्थळ (Tourist place in Satara district) सुसज्ज रस्त्यांनी जोडलेले आहे. या ठिकाणी जाण्यासाठी आपल्याला पुणे बेंगलोर महामार्गने उंब्रजमधून(कराड) उजवीकडे वळूण चिपळूण रस्त्याने जावे लागते, कोयना नगर उंब्रजपासून साधारण ६० किमी अंतरावर आहे. तसेच नेहरू गार्डन कोयना नगरपासून २ किमी अंतरावर आहे. पुण्यापासून, हे अंतर २२० किमीचे आहे आणि पोहोचण्यासाठी ४ तास लागतात आणि सातारपासून १०० किमीचे अंतर आहे साधारण २ तासाचा प्रवास करावा लागतो. वाटेत जाताना चाफळ लागते तिथे  प्रसिद्ध  राम मंदिर आहे. चाफळमध्ये थोडा वेळ थांबून दर्शन घेऊन पुढच्या प्रवासाला लागा. राष्ट्रीय महामार्ग  क्रमांक ४ आणि कोयना नगरच्या रस्त्यावर उंब्रजपासून सुमारे ११ किमी अनंतरवर चाफळचे राममंदिर आहे. कराड-चिपळूण महामार्गापासून तुम्हाला मंदिराकडे फक्त २ किमी वळूण जावे लागेल.

कोयनानगरमधील नेहरू गार्डन आणि कुंभार्ली घाटातील धबधबे हे कोयना नगरच्या या भागातील मुख्य आकर्षणे  आहेत. नेहरू गार्डन ही एक सुनियोजित बाग आहे,  जिथून आपण कोयना धरण व्यवस्थित पाहू शकता.

१५. कास तलाव Kaas Lake

कास तलाव किंवा कास तळे हे सातारा जिल्ह्यातील पर्यटकांचे आकर्षण केंद्र (Tourist attraction in Satara district) आहे. साताऱ्यापासून १६ किलोमीटर अंतरावर स्थित आहे. समुद्रसपाटीपासून ६६० फूट उंचीवर कास तलाव असून, १८७५ मध्ये बांधलेला आहे. पश्चिम घाटातील सह्याद्री पर्वतरांगणाच्या घनदाट जंगलाने वेढलेल्या कास तलावाच्या बाजूला कासाई देवी मंदिर, यवतेश्वर मंदिर, बामणोली आणि तापोळा यासारखी प्रसिद्ध क्षेत्रीय ठिकाणे आढळून येतात.

कास तलाव हा सातारा शहरासाठी पिण्याच्या पाण्याचा मुख्य स्त्रोत आहे. या तलावाचे आणखीन एक वैशिट्य म्हणजे, कोणतेही कृत्रिम यंत्र साधन ना वापरता पाण्याचे सिंचन केलेले आहे. कासमधून साताऱ्यात येणारे पिण्याचे पाणी नैसर्गिक पद्धतीने आणलेले आहे. कारण या ठिकाणी हवेचा दाब तलावाच्या पाण्यावर पडलेला आहे. त्यामुळे तलावातील पाणी उपसण्यासाठी यंत्रे लावण्याची गरज भासलेली नाही. 

पर्यटक तलावाच्या पाण्यात पोहू शकतात. परंतु या तलावात दलदलीचे प्रमाण असल्यामुळे जीवास धोका होऊ शकतो. पर्यटकांनी स्वतःची योग्य खबरदारी घेऊन पोहावे. अनेक लोकांनी उत्साहात आपला जीव कास तलावात पोहताना गमावलेला आहे. तसेच अनेक स्थानिक पर्यटक येथे मेजवानी करण्यास येतात. संगीताच्या तालावर नाचतात. पूर्वी मद्यपी लोक धिंगाणा घालून इतर पर्यटकांना त्रास देत असत परंतु अलीकडे प्रशासनाने लक्ष घातल्यामुळे त्याचे प्रमाण नगण्य झालेले आहे. हे स्थान विशेषतः पावसाळ्यात भेटीसाठी चांगले आहे.

  

१६. शिवसागर तलाव, तापोळा Shivsagar Lake, Tapola

पश्चिम घाटातील लहान काश्मीर म्हणून प्रसिद्ध असलेले तापोळा हे एक छोटेसे गाव आहे आणि येथे शिवसागर नावाचा एक सुंदर तलाव आहे. तापोळा हे पश्चिम घाटातील शेवटच्या टोकाचे गाव आहे पुढे कोणताही रस्ता किंवा भूभाग नाही! हा तलाव म्हणजे कोयना धरणाचे साठलेले पाणी होय. 

महाबळेश्वरपासून तापोळा जवळपास २५ कि.मी. अंतरावर आहे आणि साताऱ्यापासून रस्त्याने ८५ किमी अंतरावर आहे. प्रवासात आपल्याला रस्त्याच्या दुतर्फा घनदाट झाडी पाहण्यास मिळते. सातारा जिल्ह्यातील पर्यटन स्थळातील एक नैसर्गिक सुंदर ठिकाण (A natural beauty spot in a tourist spot in Satara district) आहे. वासोटा किल्ल्यातील तापोळा हे जंगल ट्रेकसाठी प्रसिद्ध (Tapola is famous for its jungle trek) आहे.

तापोळ्यामधील मुख्य आकर्षण म्हणजे शिवसागर तलाव (The main attraction in Tapola is Shivsagar Lake) होय. कोयना धरणाच्या पाण्याचा फुगवटा ९० किमी लांबीचा आहे !! आपणास पाण्यावरील क्रियाकलाप आवडत असल्यास तापोळा जाण्यासाठी एक उत्तम पर्यटनाचे ठिकाण (A great tourist destination to visit) आहे. येथे नौकाविहार, पाणबुडीचा आनंद, होडी चालविणे आणि तलावात पोहणे इत्यादी गोष्टी करण्यास सर्वोत्तम आहेत.

ज्यांना त्यांच्या प्रियजनांबरोबर निवांत एकांतात दर्जेदार वेळ घालवायचा आहे त्यांच्यासाठी हे महाबळेश्वर जवळलील एक शांत आणि एकांतातील सातारा जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (Popular tourist destination in Satara district) आहे. मोबाईल नेटवर्क नसल्याने तुमचे इतर जगाशी संपर्क राहत नाही त्यामुळे तुम्हांला फोन येत नाहीत, व्हॉट्सअ‍ॅप, फेसबुक, ट्विटर आणि युट्युब नाहीत. मला विश्वास आहे की येथे फक्त एकमेव बीएसएनएल नेटवर्क कार्यरत आहे . म्हणून येथे आपण नेहमीच संपर्क कक्षेच्या  बाहेर असतो ...  

१७. प्रितीसंगम घाट Pritisangam Ghat

प्रितीसंगम घाट येथे कृष्णा आणि कोयना नदीचा दुसऱ्यांदा संगम पाहायला मिळतो. सातारा जिल्ह्यात दोनदा या नद्यांचे संगम पाहायला मिळतात पहिला संगम सातारा येथील माहुली येथे आणि दुसरा संगम कराड येथे झालेला आहे. दोन्ही नद्या महाबळेश्वर येथून वाहतात आणि सातारा जिल्ह्यात त्या नद्या माहुली आणि कराड येथे एकत्र होतात. जेव्हा दोन नद्या समोरुन वाहतात आणि एकाच नदीत बदलतात तेव्हा हा संगम सामान्य नसतो. प्रीतिसंगम म्हणजे प्रेमाचे प्रतीक होय.

नदी संगमा जवळ एक सुंदर नैसर्गिक घाट आणि कराची ग्रामदेवी  कृष्णामाई देवीचे मंदिर आहे. येथे आता एक सुंदर बाग आहे आणि सातारा (कराड) मधील सर्वात लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (The most popular tourist destination) आहे. महाराष्ट्र राज्याचे पहिले मुख्यमंत्री असलेले कै. यशवंतराव चव्हाण यांच्या समाधीसाठीही हा परिसर प्रसिद्ध आहे. प्रितीसंगम येथे नदीकाठांवर त्यांची समाधी बांधलेली आहे. सर्वात उंच ठिकाणी असलेले एक कृष्णामई मंदिर पण आहे. तसेच येथे पाहण्यासारखे "नकट्या रावळ्याची विहीर" म्हणून एक प्रसिद्ध ठिकाण आहे. 

१८. श्री राम मंदिर चाफळ Shri Ram Temple Chafal 

चाफळ हे सातारा जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळातील एक अध्यात्मिक ठिकाण (A spiritual destination in a popular tourist destination in Satara district) आहे. चाफळ गाव मांड नदीच्या उत्तरेकडील किनाऱ्यावर स्थिरावलेले आहे. सह्याद्री पर्वत रांगांनी वेढलेले आणि समर्थ रामदासांच्या जीवन कार्यामध्ये चाफळला खूप महत्त्व आहे. असे म्हटले जाते की या गावाला चाफेश्वर महादेव मंदिराच्या नावावरून चाफळ असे नाव पडले. चाफळ गावाच्या आजूबाजूला असलेल्या वाड्या , वस्त्या आणि गावे यांच्यासाठी हे महत्वाचे गाव आहे. एकूण ४५ गावांसाठी चाफळ महत्वाची बाजारपेठ आहे. चाफळ हे एक नैसर्गिकदृष्ट्या सुंदर गाव आहे आणि हे महाराष्ट्रभर प्रसिद्ध आहे. रामदास स्वामींच्या उपस्थितीने ही चाफळची भूमी पवित्र झालेली आहे.

आपणांस माहित असेलच की, समर्थ रामदासांनी सातारा, सांगली आणि कोल्हापूर येथे ११ मारुतींची स्थापना केलेली आहे. येथे राम नवमी आणि हनुमान जयंती मोठ्या उत्साहाने साजरी केली जाते. चाफळचे दोन  मारुती ११ मारुतींपैकीच आहेत. असे म्हणतात की स्थानिकांनी परिश्रम घेऊन हे मंदिर बांधलेले आहे.

चाफळ मध्ये  राम मंदिर आणि समर्थ रामदास स्वामी यांनी स्थापना केलेली दोन मारुती आहेत. राममंदिरासमोर दास मारुती असून प्रताप मारुती श्रीराम मंदिराच्या मागील बाजूस आहे. समर्थांनी आपल्या शिष्यांच्या आणि स्थानिक लोकांच्या मदतीने शके १५६९ मध्ये चाफळ राम मंदिर बांधले. तथाकथित बोधकथेनुसार समर्थांनी  चाफळ जवळील अंगापूरच्या डोहा येथून रामाची मूर्ती काढून ती चाफळच्या मंदिरात ठेवली. पंचवटीचा राम अशा प्रकारे कृष्णा खोऱ्यात आला आणि चाफळ हे समर्थ पंथाचा मोठा मठ बनले.

१९. मायणी पक्षी अभयारण्य Mayani Bird Sanctuary

मायणी पक्षी अभयारण्य हे सातारा जिल्ह्यात  खटाव तालुक्यातील मायणी येथे स्थित एक पक्षी अभयारण्य आहे. मायणी हा सातारा आणि सांगलीसारख्या प्रादेशिक भागातून आणि विट्यापासून २० किमी अंतरावर आहे.

येथे मोठे धरण आहे आणि या धरणात वरील दिलेल्या सर्व प्रदेशांमधून वाहून येणारे पाणी धरणाला असलेल्या मोठ्या बंधाऱ्यामुळे साठवले जाते. मायणी पक्षी अभयारण्य इंग्रजांनी बांधलेले जुने धरण आहे.

मायणी परिसरातील शेतीसाठी या धरणातील पाण्याचे सिंचन कालव्या मार्फत केले जाते. जेव्हा धरणात मुबलक पाणी असते तेव्हा येथे मोठ्या प्रमाणावर विदेशी पक्षांचे आगमन होते.

हे ठिकाण वनक्षेत्र विभागामार्फत संरक्षक क्षेत्र आहे आणि येथे इतर इमारतींचे बांधकाम केलेले आहे. जवळच एक उद्यान आहे जिथे खेळाचे मैदान आणि पर्यटकांसाठी राहण्याची सोय आहे.

मायणी परिसरातून नदीचे पाणी वाहत जाताना चंद्राकार तयार करते, त्यामुळे तिला  चांद नदी असे म्हणतात. नदीकाठावर संगमेश्वरा या नावाने ओळखले जाणारे एक शिव मंदिर आहे जेथे पाण्याचे आणखी एक लहान प्रवाह चांद नदीत मिसळतो.

येथे बरेच स्थलांतरित पक्षी येतात जसे की, सायबेरियन फ्लेमिंगो , जे मोठ्या संख्येने येतात. २००५ मध्ये सुमारे ४०० स्थलांतरित पक्ष्यांची नोंद झालेली होती.

थापट्या बदक, सारस यासारखे इतर पक्षी आणि गोळया मासा देखील अभयारण्यात आढळतात. हिवाळ्यातील स्थलांतर करणार्‍या इतर रहिवासी आणि पक्ष्यांच्या प्रजातींमध्ये कोट, ब्राह्मणी बदके, काळा अवाक, चमच्या पक्षी -इत्यादींचा समावेश आहे. फ्लेमिंगो या भागात हिवाळ्यात नियमित भेट देतात. फ्लेमिंगो उथळ पाण्यावर आहार घेताना दिसतात. ते कीटक, लहान मासे आणि खेकडे खातात. ओटोलिसा वनस्पती प्रजाती उथळ पाण्यात आढळू शकतात - फ्लेमिंगो त्यांना आहाराचा स्रोत म्हणून खाद्य घेताना पाहिले आहेत.

मायणी पक्षी अभयारण्य वनस्पती आणि वन्यजीव समृद्ध असलेल्या प्रदेशांसाठी एक नैसर्गिक निवासस्थान म्हणून अभ्यासला जातो. ओटोलिया एसपीएससारख्या हायड्रोफायटीक प्रजाती उथळ पाण्यात उत्तम वाढतात. हे समुद्री पक्षांसाठी खाद्यपदार्थांचे प्रमुख स्त्रोत आहे. इतर पदार्थ उपलब्ध आहेत उदा. लहान मासे, खेकडे, जलचर कीटक इत्यादी. सरोवराजवळील नैसर्गिक जंगलाचे संवर्धन करण्यासाठी पुढील प्रयत्न केले गेले आहेत. हा प्रदेश दुष्काळी परिस्थितीत आहे. कोरड्या हंगामात तलावाच्या परिसरातील काही भाग स्थानिक शेतकऱ्यांना देण्यात येतो. या प्रदेशात इतर औषधी वनस्पती देखील लावतात. फडांची देखील तलावाजवळ लागवड केली जाते.

मायणी पक्षी अभयारण्यात जाण्यासाठी हिवाळ्याचा मौसम (नोव्हेंबर ते जानेवारी) हा उत्तम काळ आहे.

२०. चार भिंती, सातारा Char Bhinti Satara 

चार भिंती हे सातारा शहराच्या मध्यभागी असलेल्या हुतात्मा स्मारकाचे ठिकाण असून सातारा जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ (Popular tourist destination in Satara district) आहे. सातार्‍यातील विस्तीर्ण परिदृश्यांचा विचार करता चार भिंती हे स्वतःच एक ऐतिहासिक स्मारक आहे. सातारा शहरातील अजिंक्यतारा किल्ल्याजवळ या स्मारकाचे वास्तव्य असल्यामुळे उंच ठिकाणाहून सातारा शहराचे सुंदर दृश्य पाहता येते. विशेषतः संध्याकाळच्या वेळी जेंव्हा शहरात विद्युत रोषणाई असते त्यावेळचे दृश्य एकदम चकित करून सोडते. 

१८३० मध्ये छत्रपती प्रतापसिंह महाराजांनी चार भिंतीचे बांधकाम केले होते. सुरुवातीपासूनच सातारा शहर मराठा साम्राज्याची राजधानी असल्याने, विजया दशमीच्या दिवशी साताऱ्यातून निघणारी छत्रपतींची मिरवणूक पाहण्यासाठी चार भिंत बांधली गेली होती, जेणेकरून छत्रपतींची निघणारी मिरवणूक राजघराण्यातील स्रिया पाहू शकतील. या जागेला 'नजर महल' म्हणून देखील ओळखले जाते.

नंतर येथे १८५७ च्या युद्धाच्या वीर मरण आलेल्या हुतात्म्यांच्या स्मरणार्थ येथे स्मारक उभारण्यात आले. या स्मारकाच्या नावाप्रमाणेच स्मारकाच्या चारही बाजूंना भिंती असून शहीदांच्या स्मृती ठेवण्यासाठी तिथे मध्यभागी एक खांब आहे. या टप्प्यावर, आपल्याला राणी लक्ष्मीबाई, तात्या टोपे, एक रंगो बापूजी गुप्ते यांची नावे कोरलेली आहेत. ब्रिटीशांविरूद्धच्या पहिल्या स्वातंत्र्ययुद्धाची १०० वर्षे पूर्ण झाल्यामुळे, साजरी करण्यासाठी याची रचना केली गेली होती. २००१ मध्ये या स्मारकाचे नूतनीकरण करण्यात आले. अजिंक्यतारा किल्ल्याच्या वाटेवर हे स्मारक आपल्याला दिसते. या भागात तुम्ही सातारा शहराचा शोध घेऊ शकता.

या चार भिंतींनी सातारा शहर आणि त्याच्या आसपासचे तरुण मोहित झालेले आहेत. आजूबाजूच्या परिसरातील लोक दररोज येथे येत असल्याचे दिसते. प्रेमी युगलांसाठीचे साताऱ्यातील आवडीचे ठिकाण म्हणजे चार भिंती होय. 

२१. संगम माहुली आणि क्षेत्र माहुली Sangam Mahuli And Kshetra Mahuli

संगम माहुली आणि क्षेत्र माहुली ही महाराष्ट्रातील सातारा भागात कृष्णा आणि वेण्णा नद्यांच्या संगमाजवळ असलेली दोन गावे आहेत. संगम म्हणजे जिथे दोन नद्या एकत्र येतात असे ठिकाण. संगम माहुली हे सातारा जिल्ह्यातील  प्रसिद्ध पवित्र स्थळ (Famous holy place in Satara district) आहे. हे १८ व्या आणि १९ व्या शतकातील मराठा वास्तुकलेचा अभिमान असणारी मंदिरांसाठी प्रसिद्ध आहे. क्षेत्र माहुली हे गाव कृष्णा नदीच्या पलिकडे आहे. हे पेशवे काळाचे प्रख्यात राजकीय आणि आध्यात्मिक सल्लागार रामशास्त्री प्रभुणे यांचे जन्मस्थान असल्याचे मानले जाते. ऐतिहासिक वारसा अभ्यासकांसाठी संगम माहुली हे ठिकाण भेट देण्यास योग्य आहे. पावसाळ्यात माहुली गावाला भेट देणाऱ्या प्रवाशांनी सावधगिरी बाळगण्याचा सल्ला दिला जातो. नद्यांना अनेकदा पूर येतो असतो आणि काही दिवस संपूर्ण परिसर प्रवेश रोखला  जाऊ शकतो.   

२२. छ. शिवाजी महाराज संग्रहालय सातारा  Chh. Shivaji Maharaj Museum Satara

श्री छत्रपती शिवाजी महाराज संग्रालय  शहराच्या मध्यभागी सातारा बस स्थानकापासून १०० मीटर अंतरावर आहे. हे संग्रालय  भोसले कुटुंब आणि त्यांच्या इतिहासावर पूर्णपणे प्रकाश टाकते.

छ. शिवाजी महाराज आणि त्यांचे अनुयायी यांच्या  जीवनाचे प्रतिनिधित्व करणार्‍या कलादालनांनी हे संग्रालय भरलेले आहे. आपणांस येथे  सुंदर चित्रांचा संग्रह दिसेल आणि प्रत्येक चित्रात छत्रपती, त्यांचे अनुयायी आणि त्यांचे कुटुंब  यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचे वर्णन केलेले पाहायला मिळते. 

या संग्रालयात छत्रपती शिवाजी महाराज आणि त्यांच्या कुटुंबाने वापरलेल्या वस्तूदेखील आहेत. तसेच येथे युद्धादरम्यान वापरली जाणारी सर्व प्रकारची हत्यारी आणि इंग्रजांच्या काळातील बंदुका देखील आहेत ज्या त्याकाळातील युद्धात वापरल्या गेल्या होत्या. 

येथे आपणांस बऱ्याच अज्ञात गोष्टी दिसतील. येथील प्रवेश शुल्क ३ तासांसाठी ३ रुपये इतके आहे जे एका महान राज्याचा इतिहास जाणून घेण्यासाठी काहीच नाही. संग्रालयाच्या नियमांच्या बाबतीत, आम्ही दिलगीर आहोत की आम्ही अधिक फोटो जोडू शकलो नाही परंतु मी शिफारस करतो की ही जागा अतिशय आश्चर्यकारक आहे आणि एखाद्याने या ठिकाणी भेट दिली पाहिजे.

आमच्यासाठी हा आशीर्वाद आहे की लवकरच आपल्याकडे शहराच्या मध्यभागी एक नवीन संग्रालय असेल.

२३. शिखर शिंगणापूर Shikhar Shingnapur

शिखर शिंगणापूर सातारा जिल्ह्यातील शिंगणापूर गावातील एका उंच टेकडीवर स्थिरावलेले महादेवाचे मंदीर आहे. शिवाला समर्पित असलेले हे  एक शिवकालीन मंदिर आहे. बऱ्याच प्रवाश्यांचा गोंधळ उडतो कारण महाराष्ट्रात दोन प्रसिद्ध शिंगणापूर आहेत. शनिदेवांना समर्पित महाराष्ट्रातील आणखी एक प्रसिद्ध शनी शिंगणापूर हे ठिकाण आहे.

मंदिर शिंगणापूर डोंगराच्या सर्वोच्च शिखरावर  स्थित आहे, म्हणूनच शिखर शिंगणापूर हे नाव आहे. या ठिकाणी इतर दोन शिव मंदिरे आहेत. ही मंदिरे मुख्य मंदिराच्या अगदी जवळच आहेत (साधारण ३ किमी अंतर), अमृतेश्वर मंदिर आणि गुप्तलिंग मंदिर अशी त्यांची नावे आहेत आहेत.

हे मंदिर महान मराठा राजा शिवाजी महाराजांच्या कुटुंबाशी जोडलेले आहे. शिवाजी महाराज अनेकदा शिंगणापूरच्या मंदिरात दर्शनासाठी येत असत.

शिंगणापूर मंदिरास दक्षिण कैलास म्हणून देखील ओळखले जाते कारण या मंदिरात आठ शिवलिंग आहेत. मंदिराच्या आत दोन मोठ्या शिवाच्या आणि  पाच नंदीच्या मुर्त्या आहेत. मार्च-एप्रिल दरम्यान येथे मोठी यात्रा भरते, यावेळी अनेक भाविक मुंगी घाटातून पाण्याच्या कावडी घेऊन मंदिरास भेट देतात. कावडीतून आणलेल्या पाण्याने  शिवलिंगास अभिषेक घालतात. कावड म्हणजे उंच लाकडी बाबूंपासून तयार केली जाते त्यास दोन मोठे रांजण जोडलेले असतात आणि ते पाण्याने भरून नाचवत नेऊन डोंगरावरील मंदिरातील शिवलिंगास अभिषेक घालतात. महाशिवरात्री उत्सवात अनेक भाविक मंदिरास भेट देतात. ऐतिहासिकदृष्ट्या, येथे भगवान शिव आणि देवी पार्वती यांचा विवाह झाला होता.

शिखर शिंगणापूर मंदिराचे बांधकाम दगडातील आहे परंतु आता रंगाने रंगविलेले आहे. सुसज्य रस्ता थेट मंदिराच्या मुख्य दरवाजाकडे जातो. पायऱ्या चढून दुसर्‍या मार्गावरून स्थानिक लोक मंदिरास भेट देतात. जर तुम्ही गावातून पायऱ्या चढून मंदिरास भेट देणार असाल तर वाटेत जाताना आपणास पुष्कर एक पाण्याची टाकी (शिवाजी महाराजांनी बांधलेली) आणि गणेश मंदिर दिसेल.

मंदिराच्या परिसरात अनेक देवी-देवतांची चित्रे कोरलेली आहेत. मंदिरात अनेक तेजस्वी बुरुज आहेत. शिखर शिंगणापूर मंदिर प्रांगण (मंदिराच्या डाव्या बाजूला). काळ्या दगडाने बांधलेल्या मंदिराच्या तट भिंती तुम्ही पाहू शकता. शिखर शिंगणापूर मंदिर टेकडीच्या सर्वात उंच ठिकाणी असल्यामुळे तुम्हाला शिंगणापूरच्या ग्रामीण भागाचे खूप चांगले दृश्य पाहायला मिळेल. पावसाळ्यात हे दृश्य खूपच आश्चर्यकारक असेल. शिखर शिंगणापूर मंदिराजवळील अमृतेश्वर मंदिर आणि गुप्तलिंग मंदिरात जाण्यास विसरू नका.

२४. ढोल्या गणपती वाई  Dholya Ganpati Wai  

ढोल्या गणपती हे गणपतीला समर्पित मंदिर आहे. हे मंदिर १७ व्या शतकात हेमाडपंथीच्या तत्कालीन सम्राट राजा भोजाने बांधले होते, वाई शहरास कोणत्याही आपत्ती किंवा शत्रूंपासून वाचविण्यासाठी याची केली होती. महाराष्ट्रात गणपतीला खूप महत्व आहे आणि हे गणपती मंदिर कृष्णा नदीच्या काठावर बांधलेले आहे. या मंदिराला ढोल्या गणपतीचे मंदिर असे म्हंटले जाते कारण येथील गणपतीच्या मूर्तीचा आकार १० मीटर लांब आणि ८ फूट रुंद इतका भव्य आहे. 'ढोल्या' या शब्दाचा अर्थ मराठी भाषेत महान किंवा विशाल असा आहे.

२५. चाळकेवाडी पवनचक्की फार्म Chalkewadi Windmill Farms

चाळकेवाडी येथील पवनचक्क्यांचे जाळे पाहून पाहुण्यांना अप्रतिम वाटते. येथील वातावरण आणि उतार आपल्याला ताजी हवा प्रदान करतात. येथे मोकळ्या पठारावरील वाहणारी थंड आणि शुद्ध हवा आपले मन ताजेतवाने करून टाकते. आपल्याला बर्‍याच पवनचक्की दिसतील ज्या नंतर सर्व टेकड्यांना जोडल्याचे दिसेल, ज्यामुळे आपल्याला येथे येण्याच्या उद्देशाची जाणीव होईल. या आश्चर्यकारक ठिकाणी पावसाळ्यामध्ये भेट द्यावी.

पाच केव्ही पर्यंतचे सर्व वीज प्रकल्प पाचगणी आणि महाबळेश्वरसारख्या इतर भागात अधिक वीज पुरवतात. या ठिकाणी जेंव्हा आपण पवनचक्क्यांचे विस्तृत जाळे पाहतो तेंव्हा आपल्याला सातारा जिल्ह्यातील सर्वाधिक लोकप्रिय आणि सर्वोत्तम ठिकाण (The most popular and best place in Satara district) असल्याची खात्री पटते. 

२६. भांबवली वजराई धबधबा Bhambavli Vajrai Waterfall

भारतातील सर्वात उंच धबधबा म्हणजे भांबवली वजराई धबधबा होय. हा धबधबा १८४० फूट (५६० मीटर) उंचीवरून तीन टप्प्यातून कोसळतो. धबधब्यात येणारे पाणी उरमोडी नदीतून येते. हा धबधबा सातारच्या पश्चिमेस  आहे. प्रसिद्ध कास फ्लॉवर व्हॅलीपासून सुमारे ५ किमी आणि भांबवली फ्लॉवर व्हॅलीपासून २ किमी अनंतरवर आहे. जवळपासच्या फ्लॉवर व्हॅलीमधील हिरवेगार डोंगर आणि फुले आपल्या संवेदना आनंदित करतात. सुंदर हवामान खरोखर आपल्या मनाला प्रफुल्लित करून टाकते आणि यातून मिळणारा आरामदायकपणा इतर दुसऱ्या गोष्टींसारखा असूच शकत नाही. या क्षेत्रातील महत्वाचे कर्षण म्हणजे येथील निरव शांतता आहे. हे स्थान फक्त निर्जन आहे आणि आपले लक्ष विचलित करण्यासाठी तेथे कोणतेही विक्रेता, अवांछित मार्गदर्शक आणि फोटो काढणारे छायाचित्रकार नाहीत. वर्षामध्ये १२ महिने वाहणारा हा धबधबा आहे.

म्हणूनच, सर्व वयोगटांसाठी ही शनिवार व रविवारची एक परिपूर्ण सहल आहे. फक्त येथे या, हिरव्या रमणीय भूप्रदेशाचा आनंद घ्या, शेतातील ताज्या भाज्यांचे स्वादिष्ट महाराष्ट्रीयन भोजन घ्या आणि मुख्य म्हणजे या ठिकाणच्या शांततेत सर्व काही विसरून जा. घरी परतताना आपण आपल्या सोबत सामर्थ्य आणि उत्साहाचा घेऊन जाल. दोन दिवसांची सहल आपल्याला ताजेतवाने करेल आणि आपली दैनंदिन कामे पुन्हा नव्या जोमाने करण्यास मदत होईल. म्हणून, हा धबधबा प्रत्येकाला आमंत्रित करीत आहे, धबधबा तुमची वाट पहात आहे.

२७. पाटेश्वर मंदिर Pateshwar Temple 

पाटेश्वर हे सातारा येथील सातारा-कोल्हापूर राज्य द्रुतगती मार्गावर आहे. पाटेश्वरला जाण्यासाठीचे दोन मार्ग आहेत, एक देवगाव गावातून आहे आणि दुसरा म्हणजे राज्य महामार्गावरून जात येते. पाटेश्वर येते भूमिगत शिव मंदिर आहे. या परिसरात मोठ्या आकाराचे काही शिवलिंग आहेत. दगडात कोरलेले साप आणि लहान शिवलिंग आहेत.

मंदिराच्या बाहेर त्रिमूर्ती असलेले शिवलिंग आहे जे काळ्या दगडाचा वापर करून बनवलेले आहे. पाटेश्वरमध्ये सद्गुरु गोविंदानंद स्वामी महाराजांचा मठ आहे आणि ते बर्‍याच वर्षांपासून येथे राहणारे साधू आहेत. या पवित्र वास्तूचा सातारा आणि त्याच्या आसपासच्या शहरांमधील लोक आदर करतात. तथापि, ते शिवरात्री दरम्यान आणि हिंदू श्रावण महिन्याच्या दर सोमवारी या मंदिरास भेट देतात. वर्षाच्या अखेरीस, यात्रा भरते.

२८. श्री ब्रह्मचैतन्य गोंदवलेकर महाराज मंदिर Shri Brahmachaitanya Gondavalekar Maharaj Mandir

श्री ब्रह्मचैतन्य गोंदवलेकर महाराज मंदिर महाराष्ट्रात प्रसिद्ध आहे आणि दूरदूरच्या अनेक श्रद्धाळूंना ते आकर्षित करते. हे मंदिर प्रत्यक्षात श्री ब्रह्मचैतन्य गोंदवलेकर महाराजांची समाधी आहे आणि आध्यात्मिक आत्मा आहे. हे सातारा जिल्ह्यातील सर्वाधिक लोकप्रिय तीर्थक्षेत्र (The most popular pilgrimage site in Satara district) आहे.

मंदिरात शांतता पूर्ण वातावरण असल्यामुळे खाली बसून ध्यान करणे आणि मानसिक शांती मिळविणे सुलभ करते. महिन्याच्या प्रत्येक पौर्णिमेला, मंदिरात दर्शन घेण्यासाठी भाविक मोठ्या संख्येने येत असतात. येथे मंदिरात भाविक अखंड नामस्मरण करतात. नामस्मरण केल्यामुळे जीवनाकडे पाहण्याचा आपला दृष्टिकोन नक्कीच बदलून जाईल याची मला खात्री आहे. जे भाविक मनापासून ध्यानधारणा करतात त्यांना ब्रम्हचैतन्य गोंदवलेकर महाराज मंदिरात आध्यात्मिक समृद्धी अनुभवता येईल.

अस्वीकरण (Disclaimer ): 

आमच्या ब्लॉगमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या काही परवानाधारक सशुल्क प्रतिमांचे श्रेय आम्ही घेत नाही, मग त्या गूगल इमेजेस, फोटोलिया आणि शटरस्टॉक यांच्याकडून घेतलेल्या असतील. अशा सर्व प्रतिमा त्यांच्या संबंधित मालकांचे कॉपीराइट आहेत आणि आम्ही जिथे जमेल तिथे त्यांना श्रेय देण्याचा प्रयत्न करतो. तथापि, जर आमच्या ब्लॉगवर कोणतीही कॉपीराइट प्रतिमा वापरली गेली असेल तर संबंधित व्यक्ती एकतर आम्हाला प्रतिमा काढून टाकण्यासाठी थेट मेल करू शकते किंवा प्रतिमाचे श्रेय कोणालाही देऊ शकते.