श्री तुळजा भवानी माता मंदिर - तुळजापूर

तुळजापूर श्री तुळजा भवानीमाता मंदिर

श्री तुळजा भवानी माता मंदिर तुळजापूर, महाराष्ट्रातील साडेतीन शक्तीपीठांपैकी एक, महाराष्ट्रातील उस्मानाबाद जिल्ह्यात आहे, जिथे देवी तुळजा भवानी निवास करते. श्री तुळजा भवानी मातेचे वर्णन हिंदू पुराणांमध्ये प्रभावशाली आणि शक्तिशाली देवी म्हणून केले गेले आहे, जी राक्षस आणि वाईट शक्तींचा सामना करण्यासाठी आणि विश्वातील नैतिक व्यवस्था आणि नीतिमत्ता राखण्यासाठी ओळखली जाते.

श्री तुळजा भवानी माता भारतभर अंबाबाई, जगदंबा, तुकाई, भगवती, दुर्गा आणि तुळजा भवानी या रूपात पूजनीय आणि पूजनीय आहे तिचे भक्त जे लाखोंच्या संख्येने तुळजापूरला दर्शनासाठी आणि दैवी आशीर्वाद मिळविण्यासाठी गर्दी करतात. तुळजाभवानीची कौटुंबिक देवता (कुलदैवत) म्हणूनही पूजा केली जाते, केवळ महाराष्ट्रातच नाही तर हिमालयापासून कन्याकुमारीपर्यंत भारतातील असंख्य कुटुंबांमध्ये. महाराष्ट्रात, तुळजाभवानीची उपासना प्राचीन काळाची आहे आणि अनेक राजघराणे आणि त्यांचे श्रेष्ठ तिचे भक्त आहेत.

श्री तुळजा भवानी माता ही महान भोसले घराण्याची कुलदैवत (कुलदैवत) आहे, ज्यांचे सर्वात प्रसिद्ध संतान हिंदवी स्वराज्याचे संस्थापक महान शिवाजी होते. तुळजाभवानीनेच छत्रपती शिवाजी महाराजांना रणांगणावर विरोधकांचा पराभव करण्यासाठी भवानी तलवार भेट दिली होती, अशी आख्यायिका आहे. 

मुख्य प्रवेशद्वाराला निंबाळकर सरदार म्हणतात. दोन प्रवेशद्वारांना शिवाजी महाराज यांचे आई-वडील, शहाजी आणि जिजाबाई यांची नावे देण्यात आली आहेत. मुख्य मंदिरासमोर एक मंदिर आणि पवित्र अग्निकुंड आहे, ते मार्कंडेय ऋषींना समर्पित आहे. मंदिर परिसरात दोन ग्रंथालये आहेत. गोमुख तीर्थ आणि कल्लोल तीर्थ या उथळ पाण्याच्या टाक्यांमध्ये भक्त स्नान करतात. मंदिर परिसरात सिद्धी विनायकाचे मंदिर, अमृत कुंड, आदिशक्ती मातंगदेवी, अन्नपूर्णा मंदिर, दत्त मंदिर आहे. देवीची "स्वरूपी" मूर्ती ग्रॅनाइट दगडाची आहे. या ३ फूट उंचीच्या मूर्तीला महिषासुराचे डोके व हात आठ हातांनी धरले आहेत. काहीवेळा तुराजा, त्वरिता आणि अंबा या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या तुळजा भवानी देवी आहेत. मराठी भाषिक लोकांसाठी विशेषतः महाराष्ट्रातील मंदिराला ऐतिहासिक आणि धार्मिक महत्त्व आहे.

तुळजा भवानी मंदिराविषयी काही महत्त्वाचे मुद्दे येथे आहेत:

देवी भवानी: मंदिराची मुख्य देवता देवी भवानी आहे आणि ती शक्ती, धैर्य आणि संरक्षणाचे प्रतीक म्हणून पूजनीय आहे. शक्ती आणि समृद्धीसाठी तिचे आशीर्वाद घेण्यासाठी भाविक मंदिराला भेट देतात.

स्थापत्य: मंदिरात पारंपारिक मराठा वास्तुकला आहे आणि दगड आणि लाकडाचा वापर केला आहे. विस्तीर्ण अंगण आणि सुंदर गर्भगृहासह त्याची एक विशिष्ट मराठा शैली आहे.

तुळजा भवानी मंदिराचा इतिहास

तुळजा भवानी मंदिराशी संबंधित अनेक आख्यायिका आहेत. पौराणिक कथेनुसार, पृथ्वीवर आणि स्वर्गात दोन्ही ठिकाणी, मातंग राक्षसाने एकदा कहर केला होता. देवांनी मदतीसाठी ब्रह्मदेवाकडे वळले, कोणताही उपाय शोधण्यात अक्षम. त्यांनी त्यांना देवी शक्तीकडे मार्गदर्शन केले, जिला वाराही, ब्राह्मी, वैष्णवी, कौमारी इंद्राणी आणि संभवी यांच्यासह इतर माता (सप्त) ने चालविले होते, ज्याने मातंगा राक्षसाचा वध केला आणि सुसंवाद पुनर्संचयित केला.

बैलाचे रूप घेतलेल्या भवानीने महिष या राक्षसाचाही वध केल्याचे इतिहासात नमूद आहे. त्यांनी बालाघाट पर्वत रांगेतील यमुनाचल टेकडीवर आश्रय घेतला. आणखी एक आख्यायिका म्हणजे ऋषींची "कर्दम" कथा. त्यांची पत्नी "अनुभूती" हिने मंदाकिनी नदीच्या काठी भवानी देवीला प्रसन्न करण्यासाठी तपश्चर्या केली. "कुकुर," तिला राक्षसाचा धक्का बसला. म्हणून देवी तिच्या मदतीला धावून आली आणि तिने “कुकुर” राक्षसाचा वध केला.

सण: देवी दुर्गाला समर्पित नवरात्रोत्सवादरम्यान मंदिरात विशेष गर्दी असते. यावेळी, मंदिर विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम आणि उत्सव आयोजित करते.

तीर्थक्षेत्र: तुळजा भवानी मंदिर हे महाराष्ट्र आणि भारताच्या इतर भागांतील भाविकांसाठी एक महत्त्वाचे तीर्थक्षेत्र आहे. अनेक लोक आपला नवस पूर्ण करण्यासाठी आणि देवी भवानीचा आशीर्वाद घेण्यासाठी मंदिरात जातात.

स्थान: हे मंदिर महाराष्ट्रातील सोलापूर शहरापासून अंदाजे ४५ किलोमीटर अंतरावर असलेल्या तुळजापूर शहरात आहे. हे शहर रस्ते आणि रेल्वेने चांगले जोडलेले आहे, ज्यामुळे यात्रेकरूंना प्रवेश मिळतो.

प्रशासन: मंदिराचे प्रशासन आणि व्यवस्थापन तुळजाभवानी देवस्थान ट्रस्टच्या देखरेखीखाली आहे.

तुळजा भवानी मंदिराला भेट दिल्याने धार्मिक आणि सांस्कृतिक अनुभव मिळतो, ज्यामुळे भक्तांना त्यांची श्रद्धा आणि वारसा जोडता येतो. महाराष्ट्रातील मराठा लोक आणि हिंदू धर्माच्या इतिहासात आणि परंपरांमध्ये स्वारस्य असलेल्यांसाठी ही एक महत्त्वपूर्ण साइट आहे.

तुळजाभवानी माता दर्शन

दर्शनासाठी दोन लाईन आहेत. फ्री पास आणि २००/- प्रति व्यक्ती पास. फ्री पास लाईन मधून तुम्ही दर्शन घेण्यासाठी गेला तर ३ ते ४ तास लाईनीत उभे राहावे लागते. २००/- पासच्या लाईनीत तुम्ही अर्ध्या तासात दर्शन घेऊन बाहेर पडू शकता. 

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न

१) तुळजापूर देवीचे नाव काय आहे?

श्री तुळजाभवानी देवी असे नाव आहे देवीचे, हे साडेतीन शक्तिपीठांमधील एक पूर्ण शक्तीपीठ आहे. 

२) देवी तुळजा भवानी कोण आहे?

श्री तुळजा भवानी मातेचे वर्णन हिंदू पुराणांमध्ये प्रभावशाली आणि शक्तिशाली देवी म्हणून केले गेले आहे, जी राक्षस आणि वाईट शक्तींचा सामना करण्यासाठी आणि विश्वातील नैतिक व्यवस्था आणि नीतिमत्ता राखण्यासाठी ओळखली जाते.

३) तुळजापूर मंदिरात किती पायऱ्या आहेत?

मंदिरात जास्त पायऱ्या नाहीत जास्तीत ७० पायऱ्या असतील.

आमचे इतर लेख वाचा:

आंबोलीमध्ये भेट देण्याची ठिकाणे आणि करण्याच्या गोष्टी

तिलारी घाटातील रोमांचकारी प्रवास

लोणावळ्यातील ५४ लोकप्रिय पर्यटन स्थळे

अष्टविनायक दर्शन यात्रा शास्त्रोक्त पद्धतीने कशी करावी

एकट्या प्रवाश्यांसाठी २१ सर्वोत्तम भारतीय गंतव्ये

अस्वीकरण

आमच्या ब्लॉगमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या काही परवानाधारक सशुल्क प्रतिमांचे श्रेय आम्ही घेत नाही, मग त्या गूगल इमेजेस, फोटोलिया आणि शटरस्टॉक यांच्याकडून घेतलेल्या असतील. अशा सर्व प्रतिमा त्यांच्या संबंधित मालकांचे कॉपीराइट आहेत आणि आम्ही जिथे जमेल तिथे त्यांना श्रेय देण्याचा प्रयत्न करतो. तथापि, जर आमच्या ब्लॉगवर कोणतीही कॉपीराइट प्रतिमा वापरली गेली असेल तर संबंधित व्यक्ती एकतर आम्हाला प्रतिमा काढून टाकण्यासाठी थेट मेल करू शकते किंवा प्रतिमाचे श्रेय कोणालाही देऊ शकते.