सांगली जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळे

सांगली जिल्ह्याचा इतिहास | History of Sangli District

सांगली जिल्ह्याचे स्थान हे महाराष्ट्र्र राज्याच्या दक्षिण व आग्नेय दिशेला आहे. सांगली जिल्ह्याचे सुरुवातीचे नाव दक्षिण सातारा जिल्हा असे होते. सातारा जिल्ह्याच्या दक्षिणेकडील बाजूचे चार तालुके आणि कर्नाटक राज्याच्या सीमेजवळील दोन तालुके असे एकूण सहा तालुके मिळून दक्षिण सातारा जिल्ह्याची स्थापना १/८/१९४९ रोजी झाली होती. यामध्ये जत, औंध, कुरुंदवाड, मिरज आणि सांगली संस्थानांमधील गावांचा समावेश होता. संयुक्त महाराष्ट्राची स्थापना झाली आणि २१/११/१९६० रोजी दक्षिण सातारा जिल्ह्याचे नामांतर सांगली जिल्ह्यात झाले. सांगली जिल्ह्यात १९६५ मध्ये कवठे महांकाळ आणि आटपाडी हे दोन नवीन तालुक्यांची स्थापन झाली. महाराष्ट्रात युतीचे सरकार असताना महाराष्ट्र सरकारने पलूस तालुक्याची आणि नंतर २८/०३/२००२ रोजी दहाव्या कडेगाव तालुक्याची महाराष्ट्र सरकारने स्थापना केली. सांगलीचे प्रसिद्ध गणपती मंदिर हे खाजगी मालकीचे आहे आणि त्याचा सर्व खर्च श्रीमंत राजे यांनी केला आहे.

सांगली जिल्ह्यात विशेषतः मराठी भाषेचा प्रभाव आहे. सांगली जिल्हा हा मराठी नाटकाचे उगमस्थान असून मराठी माणसाच्या जीवनात मराठी नाटकाचे मोठे स्थान आहे. सीता स्वयंवर हे पहिले मराठी नाटक सांगली जिल्ह्यात विष्णुदास भावे यांनी सादर केले.

विठोजीराव चव्हाण आणि क्रांतीसिंह नाना पाटील या वीरांची जन्मभूमी म्हणजे सांगली जिल्हा होय. औरंगजेबाच्या छावणीचा कळस तोडून आणणारा वीर मावळा विठोजीराव चव्हाण होता. आपणा सर्वांना माहिती असेलच क्रांतीसिंह नाना पाटील प्रतिसरकाराचे प्रणेते होते. महाराष्ट्राला सांगली जिल्ह्याने अनेक मोठे नामवंत कलाकार दिलेले आहेत. सांगली जिल्ह्याचे वैशिष्ट्य म्हणजे येथे चांगल्या दर्जाचे तंतुवाद्यांची निर्मिती केली जाते. कलाकारांसाठी प्रसिद्ध असलेला आणि सांस्कृतिकदृष्ट्या महत्व असलेला जिल्हा म्हणून सांगली जिल्ह्याची ओळख आहे.

सांगली जिल्ह्याची ठळक वैशिष्ट्ये:-

सहकारमहर्षी वसंतदादा पाटील यांचे जन्मस्थान, संस्थानी खाणाखुणा आणि सुंदर कृष्णाकाठ इ. होय. कलाकार आणि नाट्य उद्योगासाठी परिचित असलेला सांगली जिल्हा उद्योग व शेती क्षेत्रात प्रगतीसाठी प्रयत्नशील आहे.

सांगली जिल्हा हा साखरपट्टा असल्यामुळे येथे अनेक साखर कारखाने आहेत. आशिया खंडात क्रमांक एकचा सहकारी साखर कारखाना "वसंतदादा पाटील शेतकरी सहकारी साखर कारखाना" सांगली जिल्ह्यात आहे. या जिल्ह्यात हळद , द्राक्षे आणि उत्तम प्रकारची मंदिरा तयार होते.

बालगंधर्व (नारायण श्रीपाद राजहंस), (जन्म २६ जून १८८८; नागठाणे, सांगली, महाराष्ट्र - मृत्यू १५ जुलै, १९६७), २० व्या शतकातील मराठी नाट्य आणि चित्रपट अभिनेता, गायक व नाट्यनिर्माते म्हणून ओळखले जाणारे बालगंधर्व यांनी खूप नाव कमावले. त्यांच्या सुंदरपणे रंगविलेल्या महिला भूमिकांमुळे त्यांनी खुप लोकप्रियता मिळवली. नाट्यगीते , ख्याल, ठुमरी, गझल, दादरा आणि भक्तिगीते अशा गायन शैलीवरही त्याचा असामान्य प्रभाव होता. बालगंधर्व भास्करबुवा बखले यांचे शिष्य व मास्तर कृष्णरावांचे गुरु बंधु होते. कारकीर्दीच्या सुरूवातीला बाल गंगाधर टिळक यांनी त्यांचे गाणे ऐकून त्यांना बालगंधर्व या पदवीने सन्मानित केले. नंतर ते त्या नावासाठी प्रसिद्ध झाले.

इतिहासाचे महत्त्व

जुना इतिहास असलेल्या सांगली जिल्ह्याने मौर्य, सातवाहन, वाकाटक, राष्ट्रकूट, यादव, बहामनी व मराठा आदि साम्राज्यांची सत्ता वाढत गेलेली व लयास गेलेली अनुभवलेली आहे. पेशवाई काळात सांगली स्वतंत्र संथान होते. हे संस्थान पटवर्धन यांच्या कुटुंबियांनी चालविले होते. मिरज देखील संस्थान होते. स्वातंत्र्यपूर्व काळात कायदेभंगाच्या चळवळीत जिल्ह्यातील शिराळा तालुक्यातील बिळाशी येथे मोठा सत्याग्रह झाला होता. ३२ शिराळा येथे गोरखनाथ महाराज यांनी सुरु केलेला नाग पंचमी उत्सव जगप्रसिद्ध आहे. मिरजेतील तंतुवाद्य प्रसिद्ध आहेत व त्या तंतुवाद्यांची जगभरात मोठ्या प्रमाणावर मागणी आहे.

सांगली जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळे | Popular Tourist Places in Sangli District 

१. श्री. दत्त मंदिर, औदुंबर

श्री. दत्त मंदिर, सांगली जिल्ह्यातील प्रमुख पर्यटन स्थळ आहे. औदुंबर हे शुद्ध स्थान श्री दत्तात्रयांच्या मंदिरासाठी ओळखले जाते. नर-सरहर्ष सरस्वती एक महान संत होता आणि तो दत्तात्रयांचा अवतार होता असे मानले गेले आहे. त्यांच्या महानत्वाचे वर्णन सरस्वती गंगाधर यांनी लिहिलेल्या गुरु चरित्रात आढळून येते. माधव आणि अंबा या गरीब ब्राह्मण दांपत्यापासून नरसिंहाच जन्म १३०४ मध्ये झाला.

आपल्या जाणव्याच्या सोहळ्यानंतर ते तीर्थयात्रेवर निघाले, तीर्थ यात्रा पूर्ण झाल्यानंतर कृष्णा नदीच्या काठावरील औदुंबर येथे आले आणि कातुर्मासाच्या वेळी छुप्या पद्धतीने धार्मिक विधी करण्यासाठी गेले. यावेळी लोकांद्वारे केलेल्या वक्तव्यावर लाजिरवाणा ब्राह्मण मुलगा, कृष्णा नदीच्या समोरील काठावरील भुवनेश्वरी मंदिरात गेला आणि तिथे त्याने तीन दिवस आणि तीन रात्री उपवास करून देवीची प्रार्थना केली. परंतु एवढी कठोर तपश्चर्या करूनसुद्धा देवी प्रसन्न झाली नाही. शेवटी त्याने आपली जीभ कापली आणि ती दिवीच्या चरणी वाहिली. दया दाखवून देवीने त्यांना औदुंबर येथे जाऊन नरसिंह प्रार्थना करण्याचा सल्ला दिला. आज्ञा घेणारा मुलगा नरसिंह येथे गेला आणि त्याच्या पायाजवळ पडला ऋषींचा आशीर्वाद प्राप्त झाला. संताची ओळख ज्ञात असल्याने हजारो लोक दर्शनासाठी गर्दी करू लागले.

चातुर्मास संपल्यावर ऋषींनीं निघण्यासाठी तयार झाले तेव्हा लोकांनी त्यांना थांबण्याची विनंती केली. त्यावर ऋषींनी आपल्या पादुका औदुंबराच्या झाडाखाली ठेवल्या, त्या ठिकाणी पुनी येथील एका भक्ताने धर्मशाळेची बांधणी केली.

बाह्य मंडपाचे बांधकाम हे अगदी अलीकडील काळातील आहे. हे मंदिर कृष्णा नदीच्या काठावरील एका सुंदर जागेवर आहे आणि त्यामधून नदीचे एक भव्य दर्शन घडते. आजूबाजूला मनाला थक्क करून टाकणारे नैसर्गिक सौदर्य पाहायला मिळते. एकनाथ महाराज आणि जनार्दन स्वामी, महाराष्ट्राचे प्रख्यात संत आणि गिरनार डोंगरावरून आलेल्या ब्राह्मानंद स्वामी यांच्या भेटीशी संबंधित आहे, त्यांनी १८२६ मध्ये मठ बांधला आणि शेवटी त्यांनी समाधी घेतली.

मंदिराच्या बाजूने नदीकाठावर एक भव्य घाट बांधला गेला. त्यांच्या गुरुच्या आदेशानुसार ब्राह्मानंद स्वामींचे अनुयायी सहजनंद महाराज यांच्या शिष्यांनी घाट बांधला. या परिसरात सामर्थ्यवान देवतांची दैवी शक्ती असल्याचे मानले जाते की, जर आपण बाधित असलेल्या व्यक्तींना काही दिवस परिसरातच ठेवले तर ती बाधित व्यक्ती पूर्णपणे बरी होते. मंदिराच्या समोर नदीच्या काठावर भुवनेश्वरी देवीचे मंदिर आहे. देवीची मूर्ती काळ्या चकचकीत दगडाची असून अत्यंत रेखीव आहे. या ठिकाणी औदुंबराच्या झाडांचे प्रमाण जास्त आहे आणि म्हणूनच या ठिकाणाला औदुंबर नाव आहे.

२. दंडोबा हिल्स फॉरेस्ट , भोसे

दंडोबा हिल्स फॉरेस्ट संरक्षक हे पर्यटन स्थळ सांगलीपासून २५ मिनिटांच्या अंतरावर आहे. या वनसंरक्षणात अनेक वनस्पती आणि जीवजंतू आपणांस आढळून येताना दिसतात. दंडोबा हिल्स फॉरेस्ट वर बरेच काही करु शकतो. येथे दंडोबा वनसंरक्षणात अनेक सुंदर आणि ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण प्राचीन मंदिरे आपणांस पाहायला मिळतात. या डोंगरावर सर्वात लोकप्रिय शिवमंदिर आहे, स्थानिक भाविक दररोज दर्शनासाठी तिथे जातात. लांब पल्ल्यासाठी आणि ट्रेकिंगसाठी वन संरक्षणाचे डोंगर लोकप्रिय आहेत. भोसे पाटबंधारे तलावावर अनेक पाण्याचे खेळ खेळले जातात. जर आपण दंडोबा हिल्स फॉरेस्ट प्रिझव्‍हरला भेट देणार असाल तर आपण जलतरण करण्यासाठी उपयोक्त सामान सोबत घेऊन थेट इथल्या वॉटर पार्ककडे जावे. दंडोबा हिल्स फॉरेस्ट वर वार्षिक मिनी मॅरेथॉन शर्यत देखील आयोजित केली जाते, जो एक अतिशय लोकप्रिय कार्यक्रम आहे.

भारतीय महाकाव्य रामायणात 'दंडकारण्य' म्हणून उल्लेख आढळून येतो, ते हेच दंडोबा हिल्स फॉरेस्ट संरक्षक होय.

३. मीरा साहेब दर्गा, मिरज

मिरज रेल्वे स्थानका जवळ मीरासाहेब दर्गा आहे. मुस्लिम आणि हिंदू या दोन्ही समुदायांसाठी हा दर्गा एक समान पूजा केंद्र आहे. हजरत मीरासाहेब आणि त्याचा मुलगा हजरत शमसुद्दीन हुसेन यांचे आशीर्वाद घेण्यासाठी दर गुरुवारी सकाळी हजारो लोक गर्दी करतात. हजरत मीरासाहेब हे त्यांच्या काळातील एक महान सूफी संत होते. असे म्हणतात की अल्लाहच्या आज्ञेनुसार ते मक्का (सौदी अरेबिया) येथून भारतात आले. त्यांनी आयुष्यभर इस्लामचा प्रचार केला. दरवर्षी शहादत दिवस हा लाखो लोक साजरा करण्यासाठी आणि दर्शनासाठी या दर्ग्यास भेट देतात.

सांगली जिल्हा संगीत वाद्याच्या निर्मितीसाठी ओळखला जातो, ज्याची ख्याती जगभर तसेच संपूर्ण भारतात पसरलेली आहे. त्यामुळे अनेक संगीतप्रेमी या दर्ग्याकडे आकर्षित होतात. दर्ग्याचा इतिहास जवळजवळ ५०० वर्षांचा आहे. या दर्ग्याला खाजा मीरासाहेब दर्गा असेही म्हणतात आणि सर्व धर्म आणि धर्मातील लोक या दर्ग्याला भेटी देतात. हा दर्गा धर्मनिरपेक्षतेसाठी ओळखला जातो. सांगलीतील हे धार्मिक स्थळ सांगलीतील इतर आकर्षणे देखील निश्चितच उपयुक्त आहे. दरवर्षी संगीत महोत्सव आयोजित केला जातो आणि नामवंत संगीतकार आणि गायक येथे त्यांची ते कला सादर करतात.

४. सागरेश्वर वन्यजीव अभयारण्य

सागरेश्वर वन्यजीव अभयारण्य हे महाराष्ट्र राज्यातील एक संरक्षित क्षेत्र आहे. हे सांगली जिल्ह्यातील तीन( कडेगाव, वाळवा आणि पलूस) तालुक्यांच्या क्षेत्रात पसरलेले आहे. हे वन्यजीव अभयारण्य मानवनिर्मित आहे. प्रसिद्ध स्वातंत्र्यसैनिक आणि पर्यावरण कार्यकर्ते डी. एम. मोहिते यांच्या प्रयत्नांमुळे १९७५ मध्ये, उद्यान तयार केले गेले. हे बारमाही पाण्याचा पुरवठा न करता कृत्रिमरित्या लागवड केलेले वन आहे आणि बहुतेक वन्यजीव प्रजाती कृत्रिमरित्या अस्तित्वात आल्या आहेत. त्यात वनस्पतींच्या संख्येत वाढ झाली ज्याने केवळ अतिरिक्त पर्यटन मूल्य जोडले आहे.याचे क्षेत्रफळ १०.८७ किमी आहे.

सागरेश्वर वन्यजीव अभयारण्य हे एक सांगली जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ आहे, ऑगस्ट ते फेब्रुवारी या कालावधीत पर्यटकांची मोठी गर्दी असते. सर्वात लोकप्रिय पर्यटन क्रिया म्हणजे, कृष्णा नदीचे दर्शन घेण्यासाठी अभयारण्याच्या शिखरावर असलेल्या डोंगरावर जा. ऊस आणि द्राक्षांच्या शेतातून नागमोडी वळण घेत नदीचे पाणी मार्ग बनवित जाताना पाहायला मिळते.

सागरेश्वर वन्यजीव अभयारण्याला बरेच धार्मिक, सांस्कृतिक आणि पुरातत्व महत्त्व आहे. या अभयारण्याला हे नाव एका प्राचीन शिव मंदिरापासून पडले आहे जे मोठ्या संख्येने भाविकांना आकर्षित करते. यामध्ये सातवाहन काळापासून एक मोठे मंदिर आणि अनेक लहान मंदिरे आहेत. आपणास कमळ भैरव मंदिर सापडेल, ज्यात बेसाल्टच्या खडकापासून अर्धवट उभे केलेले आहे. मंदिराचे प्रवेशद्वार अरुंद बोगद्याद्वारे आहे.

सागरेश्वर वन्यजीव अभयारण्यास भेट देताना, अभयारण्यापासून १.५ किलोमीटर अंतरावर शिलाहार किंवा यादवकालीन ५१ पुरातन मंदिरांचा समूह सागरेश्वराच्या प्रवासा दरम्यान भेट देता येणारे ठिकाण आहे. या शिवमंदिरावरून या प्रदेशाचे नाव पडले. तसेच येथे ऋषी, स्त्रिया आणि हत्ती यांच्या अनेक दगडी शिल्पे सापडतात.

५. गणपती मंदिर, सांगली

सांगलीचे सर्वात प्रसिद्ध गणपती मंदिर, सांगली जिल्ह्यातील पर्यटन स्थळ आहे. तसेच दक्षिण महाराष्ट्रातील सर्वात सुंदर गणपती मंदिर म्हणून ओळखले जाते. या मंदिरात भाविकांची नेहमी वर्दळ असते. हे मंदिर थोरले चिंतामणराव पटवर्धन . गणपती हा सांगलीचे ग्रामदैवत आहे आणि थोरले चिंतामणराव पटवर्धन यांची गणेशावर नितांत श्रद्धा होती म्हणून यांनी १८४३ मध्ये कृष्णा नदीच्या काठावर गणेश मंदिर बांधले. राजाने स्वत: मंदिरात मूर्ती ठेवली होती.

या मंदिराची सर्वात विलक्षण आणि आकर्षक वैशिष्ट्य म्हणजे काळ्या दगडाची वास्तुकला. यासाठी जोतिबाच्या डोंगरावरून आणलेल्या काळ्या दगडाचा वापर केला. मंदिराची व्याप्ती सुमारे दोन एकरात पसरलेली आहे. येथे एक व्यासपीठ, एक मोठा हॉल आणि एक ‘नगरखाना’ आहे. प्रवेशद्वाराच्या लाकडी दरवाज्यावर कोरीव नक्षी काम आहे. स्वातंत्र्यसैनिकांनी असंख्य बैठका येथे घेतल्या गेल्या अशीही एक कथा आहे. सांगलीत जाण्यासाठी हे निश्चितच महत्त्वाचे ठिकाण आहे.

गणपतीची मूर्ती तांब्याच्या धातूपासून बनवलेली आहे. या गणपती मंदिराचे अजून एक वैशिट्ये म्हणजे पेठेच्या कोणत्याही भागातून गणेशाच्या मूर्तीचे दर्शन घडते. संध्याकाळच्या वेळी सूर्यकिरणे मंदिरातील गणेश मूर्तीवर पडतात आणि गणपतीच्या मूर्तीचा चेहरा उजळला जातो तेव्हा ते दृश्य खूप सुंदर दिसते. भाद्रपद शुद्ध चतुर्थीपासून पाच दिवस गणपती उत्सव मोठ्या धार्मिक उत्साहात साजरा केला जातो.

६. संगमेश्वर मंदिर, हरीपूर

संगमेश्वरचे हे मंदिर भगवान शिव यांना समर्पित आहे. हिंदू पौराणिक कथांमधील एक अत्यंत पूज्य देवता असल्याने येथे मोठ्या संख्येने भाविक येतात. भगवान शिव यांची उपासना करण्यासाठी उपासकांना येण्यासाठी हे मंदिर एक प्रमुख ठिकाण आहे. ऐतिहासिक आणि पौराणिक महत्त्व पाहता, हे बर्‍याच काळापासून धार्मिक महत्त्व असलेले स्थान आहे. हे मंदिर कृष्णा आणि वारणा नदीच्या संगमावर आहे या वास्तव्यामुळे मंदिराचे महत्त्व वेगाने वाढले आहे. आपण येथे येता तेव्हा नेहमी प्रार्थना करणारे मोठ्या संख्येने लोक असतील याची खात्री बाळगा.

कृष्णा व वारणा नद्यांचा संगम हरीपुर येथे आहे, ७०० वर्षांपूर्वी गुरुचरित्रात हरीपुरामधील जुन्या संगमेश्वर मंदिराचा उल्लेख केलेला आहे. संगमेश्वरची पूजा मार्कंडेय नावाने केली जाते. श्रावण महिन्यात १००० भक्त प्रार्थना करण्यासाठी या पवित्र ठिकाणी भेट देतात. श्रावण महिन्यात एक मोठा उत्सव आयोजित केला जातो. १७६८ मध्ये गोविंद हरी पटवर्धन यांनी ब्राह्मणांसाठी घरे बांधली, म्हणूनच हरि पटवर्धन यांना श्रद्धांजली म्हणून या गावाला हरीपूर नाव दिले.

७. बाहुबली, कुंभोज

सांगली जिल्ह्यातील पर्यटन स्थळांपैकी हे एक प्रमुख आकर्षण आहे. हे मंदिर सांगलीच्या मुख्य शहरापासून थोड्या अंतरावर आहे. बाहुबली टेकड्या कुंभोजगिरी म्हणून लोकप्रिय आहेत. ह्या पुतळ्याची उंची २८ फूट आहे. असे मानले जाते की ऋषी बाहुबली यांनी ३०० वर्षांपूर्वी येथे ध्यान केले होते. या ठिकाणी प्रार्थना करण्यासाठी लोक देशभरातून येतात. बाहुबली पुतळ्याशिवाय तीर्थंकरांचे पुतळे देखील आहेत. इतर बरीच मंदिरे आहेत, त्या मंदिरांची नावे ज्या टेकड्यांवर ठेवण्यात आले त्यावरून देण्यात आलेली आहेत. मंदिराचे ठिकाण हे एक स्वतःच प्रेक्षणीय दृश्य आहे. प्रार्थना करण्याशिवाय, मंदिरातच थोडा वेळ घालवणे फायद्याचे वाटते.

हे मंदिर खूप सुंदर आणि भव्य दिसत आहे. जंगलाचे आणि शेतांचे दृश्य आनंद आणि सौंदर्याने भरलेले दिसते. या मंदिरांना भेट देणार्‍या लोकांना सुमारे ४०० पायर्‍या वर चढून जावे लागते.

८. सांगली किल्ला

सांगली किल्ला म्हणजे सुट्टीतील पर्यटन स्थळांपैकी एक म्हणजे सांगली किल्ला होय. किल्ल्याच्या आत आपल्याला सरकारी कार्यालये जसे की, महसूल कार्यालय, जिल्हाधिकारी कार्यालय, मराठी शाळा(पुरोहित गर्ल्स हायस्कूल) आणि त्याव्यतिरिक्त एक संग्रहालय सापडेल. पेशव्यांनी निर्माण केलेला सांगली किल्ला एकेकाळी सुंदर राजवाडा पॅलेस आणि त्याच्या काळातील एक चमकदार संग्रहालय बनले होते. हे संग्रहालय अजूनही कार्यरत आहे आणि मोठ्या संख्येने पर्यटक आकर्षित करते.

सांगली शहरात पाहण्यासाठी सर्वात महत्वाचे ऐतिहासिक पर्यटन स्थळ आहे. सांगलीला भेटायला येणारे लोक या ऐतिहासिक आवडीच्या ठिकाणाला कधीही चुकवत नाहीत. सांगली किल्ल्यासमोरील बाजूस सांगली कोर्ट आहे.

९. चांदोली राष्ट्रीय उद्यान

चांदोली राष्ट्रीय उद्यान हे सांगली जिल्ह्यातील एक सुंदर पर्यटन स्थळ आहे, ते सांगली येथे आणि महाराष्ट्र राज्यातील सातारा, कोल्हापूर आणि रत्नागिरी जिल्ह्याजवळ आहे. उत्तर पश्चिमेच्या घाटाच्या सह्याद्री रांगेच्या शिखरावर हे पार्क पसरले आहे. हे अनेक बारमाही जल वाहिन्या, पाण्याचे उगम नळ आणि वसंत सागर जलाशय तयार आणि संरक्षित करते. हे २००४ मध्ये राष्ट्रीय उद्यान म्हणून घोषित करण्यात आले होते. उद्यानाचे एकूण क्षेत्रफळ ३१७.६७ किमी आहे. चांदोली राष्ट्रीय उद्यानला सुरुवातीला १९८५ मध्ये वन्यजीव अभयारण्य घोषित केले. राष्ट्रीय व्याघ्र संरक्षण प्राधिकरणाने, २१ मे, २००७ रोजी सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्प, चांदोली राष्ट्रीय उद्यान आणि कोयना वन्यजीव अभयारण्य यासह, व्याघ्र प्रकल्प म्हणून घोषित केले.

येथे आढळणारी वैविध्यपूर्ण वनस्पती यामुळे सस्तन प्राणी, सरपटणारे प्राणी आणि पक्ष्यांच्या विविध प्रजातींसाठी एक आदर्श निवासस्थान बनले आहे. युनेस्कोने या उद्यानास जागतिक वारसा केंद्र म्हणून घोषित केले आहे. महाराष्ट्रातील चांदोली राष्ट्रीय उद्यान हा महाराष्ट्रातील वन्यजीव दौर्‍याच्या प्रवासाचा एक मोठा थांबा आहे. कंधारोदोह व कंधारोद धबधबा, तनाली धबधबा, चांदोली धरण व वसंत सागर जलाशय, कोकणा दर्शन, ढोलंबी साडा आणि रुंदीवचे वन यासारख्या निसर्गरम्य स्थाने मनोरंजनाला महत्त्व देतात.

या उद्यानाच्या ऐतिहासिक ठिकाणी मराठा राजे शिवाजी महाराज आणि त्याचा मुलगा संभाजी महाराज यांचे १७ व्या शतकातील प्राचितगड आणि भैरवगड किल्ले, भवानी मंदिरांचे अवशेष, प्राचीगडमधील वाड्या इमारती आणि कलावंतिन यांचा समावेश आहे. या सर्व गोष्टी मराठा साम्राज्याचा प्राचीन वैभव दर्शवितात. शिवाजी महाराजांच्या कारकीर्दीतील सुरुवातीच्या शाही मराठा विजयांच्या ‘युद्धकैदी’ साठी बहुतेक संरक्षित क्षेत्र ओपन जेल म्हणून वापरले जात असे. राष्ट्रीय उद्यानात पसरलेली वनस्पती हे सस्तन प्राणी, सरपटणारे प्राणी आणि पक्ष्यांच्या विस्तृत प्रजातींसाठी एक आदर्श निवासस्थान आहे.

चांदोली राष्ट्रीय उद्यानामधील वनस्पती व प्राणी यांचे संवर्धन करण्यासाठी अनेक संवर्धन कार्यक्रम घेतले जात आहेत. स्थानिक पर्यटन विभाग, सरकार तसेच विविध वन्यजीव संस्था संवर्धनाची कामे करतात. वन्यजीवांमध्ये वाघ, गौर, हरण, बिबट्या मांजरी, पँथर्स, सुस्त भालू, बार्किंग हरण, माऊस हरण इत्यादींचा समावेश आहे. सुमारे १२३ प्रजातींचे पक्षी जंगलातही आढळतात. या उद्यानाला वारणा नदी, जलाशय तसेच इतर अनेक लहान नाले व नद्यांचा पाणीपुरवठा होतो.

सपाट-उंच पर्वत, खडकाळ, पठारे जवळजवळ वनस्पती नसलेले, मोठे दगड आणि गुहा हे पश्चिम घाटाच्या सह्याद्री प्रदेशातील संरक्षित भागात विशिष्ट आहेत. चांदोली जंगलाच्या मध्यभागी कॅम्पिंग आणि ट्रेकिंग हे प्रमुख साहस आहे.

सध्या सांगली जिल्ह्यातील लोकप्रिय पर्यटन स्थळे Popular Tourist Places in Sangli District पाहण्यासाठी पर्यटकांची गर्दी दिवसेंदिवस वाढत चाललेली आहे. मी आशा करतो की, वरील सादर केलेली माहिती तुमच्यासाठी उपयोगी पडेल.

अस्वीकरण

आमच्या ब्लॉगमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या काही परवानाधारक सशुल्क प्रतिमांचे श्रेय आम्ही घेत नाही, मग त्या गूगल इमेजेस, फोटोलिया आणि शटरस्टॉक यांच्याकडून घेतलेल्या असतील. अशा सर्व प्रतिमा त्यांच्या संबंधित मालकांचे कॉपीराइट आहेत आणि आम्ही जिथे जमेल तिथे त्यांना श्रेय देण्याचा प्रयत्न करतो. तथापि, जर आमच्या ब्लॉगवर कोणतीही कॉपीराइट प्रतिमा वापरली गेली असेल तर संबंधित व्यक्ती एकतर आम्हाला प्रतिमा काढून टाकण्यासाठी थेट मेल करू शकते किंवा प्रतिमाचे श्रेय कोणालाही देऊ शकते.